Coğrafi işaret, ülkelerin sahip oldukları kültürel özelliklerinin korunmasının yanı sıra coğrafi ortam özellikleri sayesinde ortaya çıkan ürün çeşitliliğinin korunmasında da etkin bir rol alır. Peki nedir bu coğrafi işaret?
Belirli bir ülkeye, yöreye ya da bölgeye özgü olan ve karakteristik özellikleri ile coğrafi kaynağını temsil eden ürünlere verilen ad veya işaretlere coğrafi işaret denir. Coğrafi işaretli ürünler, sadece tarım ürünleri değildir. Bunun yanı sıra maden, sanayi ve el sanatları gibi insan eliyle yapılan ürünleri de içermektedir. Örneğin Çorum leblebisi, Malatya kayısısı ve Hereke halısı gibi ürünler coğrafi işaretli ürünlerdir.
Coğrafi işaretler, menşe adı ve mahreç işareti olmak üzere iki grupta incelenmektedir.
Menşe Adı
Özelliklerini ve kalitesini sınırları belirlenmiş bir coğrafi alandan alan ve belirli bir alanda üretilmek zorunda olunan ürüne verilen coğrafi işarete menşe adı denir. Pervari Balı, Kayseri Pastırması ve Erzincan Tulum Peyniri gibi ürünler menşe adına sahip olan ürünlerdir. Örneğin; Erzincan Tulum Peyniri, menşe adı tescilli bir üründür. Bu nedenle tescilde belirtilen coğrafi sınırların dışında başka bir bölgede üretimi gerçekleştirilemez.
Mahreç İşareti
Özelliklerini ve kalitesini belirli bir coğrafi alandan alan ve üretimi, işlenmesi gibi işlemlerden en az birinin sınırları belirli bir coğrafi alanda yapılması zorunlu olan ürünlere verilen coğrafi işaretlere mahreç işareti denir. Mahreç işaretine sahip olan ürünler hammadde ve üretim yöntemlerinin birebir kullanılması ve ürünün kalitesinin aynı olması koşuluyla ait oldukları bölgenin dışında da üretilebilir. Çorum Leblebisi, Antakya Künefesi gibi ürünler mahreç işaretine sahip olan ürünlere örnek olarak verilebilir. Mesela Antep Baklavası, mahreç işaretine sahip bir üründür. Coğrafi işaret tescilli Antep Fıstığı kullanılması ve tescilde ifade edilen üretim metoduna bağlı kalınması koşuluyla Gaziantep dışındaki illerde de üretimi yapılabilir.
Bir Ürünün Coğrafi İşaret Tescili Alabilmesi İçin Sahip Olması Gereken Özellikler
- Ürün tüketiciler arasında bilinmelidir. Yani belirli bir üne sahip olmalıdır.
- Özgün olmalıdır.
- Hammadde üretimi ve işleme süreci sınırları belirli bir coğrafi alanda gerçekleşmelidir.
- Özel bir üretim sürecinin ürünü olmalıdır. Ayrıca üretim süreci ayrıntılı bir şekilde tanımlanmalıdır.
Coğrafi işaretli ürünler taklitlerine ve haksız rekabete karşı korunabilmeleri amacıyla yasal düzenlemelerle koruma altına alınmıştır. Ülkemizde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescille koruma sağlanmaktadır.
‘Coğrafi işaretli ürünleri nasıl bulabilirim?’ diye merak ediyor olabilirsiniz. Coğrafi işaretli ürünlere Endemigo’dan ulaşabilirsiniz. Sadece yiyecek değil dekoratif eşyalar, halı, aksesuar gibi birçok kategoride ürün bulabilirsiniz. Sizin için Endemigo’nun linkini buraya bırakıyorum.
Coğrafi İşaretin Yararları
- Coğrafi işaretler, yöresel ürünleri ve özelliklerini ortaya çıkarır ve yerelin özel ürünlerini markalaştırır. Aynı zamanda katma değer ve istihdam oluşturur. Bu şekilde üreticinin gelirine ve kırsal nüfusun farklı iş alanları oluşturmasına katkı sağlar.
- Tüketiciye kaliteli ve güvenilir ürünü seçebilme fırsatı verir. Bu şekilde tüketicilerin sağlıklı beslenmesine yardımcı olur.
- Yerel üretimi ve kırsal kalkınmayı destekler.
- İhracat gelirlerinin artmasına katkısı vardır.
- Geleneksel bilgi ve kültürel değerleri korur.
- Turizme katkısı vardır.
- Ürün taklitçiliği ile mücadele eder. Ayrıca üreticileri ve tüketicileri haksız rekabete karşı korur.