Yağda çözünen vitamin çeşitlerinden biri olan D vitamini, sağlığımız için oldukça önemlidir. Vücudumuz için elzem olan birçok reaksiyonda görev alır. Peki nedir bu vitamin? Görevleri nelerdir? Eksikliğinde ve fazlalığında hangi hastalıklar oluşur? Gelin hep birlikte hem bu sorulara cevap arayalım hem de D vitaminini detaylı bir şekilde inceleyelim.
Kemik ve mineral metabolizması için oldukça önemli olan bu vitamin, güneş vitamini olarak da bilinir. Deride yapılan veya besin maddelerinden alınan D vitamini aktif değildir. Bu sebeple karaciğer ve böbreklerde etkin formlarına metabolize edilerek aktif hale getirilir. Endojenik sentezlenebilen bir steroid olmasından dolayı hormon olarak kabul edilebilir.
D Vitamininin Görevleri
- Kalp kasının güçlenmesini ve kalp atışının düzenli olmasını sağlar.
- Kan pıhtılaşması için önemlidir.
- Sinir sisteminin dengesini sağlar.
- Kasların güçlenmesini sağlar ve kemik sağlığını korur.
- Bağırsak epitel hücrelerinde kalsiyum bağlayıcı proteinlerin artmasını sağlar. Ayrıca kemiklerde kalsiyum birikimine yardım eder.
- Kalsiyumun ve fosforun emilimini arttırır.
- Kanserin engellenmesinde görev alır.
- Enfeksiyonlara karşı vücudu korur.
- Yeni deri hücrelerinin oluşmasını sağlar.
Kaynakları Nelerdir?
D vitamini güneşten gelen ultraviyole B ışınları sayesinde üretilebilir. Güneş kaynaklı vitamin sentezi; mevsim, saat, enlem, rakım, hava kirliliği, cilt tipi, vücut sıcaklığı, yaşlanma gibi faktörlere bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Ayrıca birçok besinde de bu vitamini bulmak mümkündür. Bu besinlerden bazıları balık karaciğeri, yumurta sarısı, süt ve süt ürünleri, balık yağları, mantar ve yulaftır.
D Vitamini Yetersizliği
Hem güneş ışınlarından hem de besinlerden alınabildiği için çeşitli sebeplere bağlı olarak eksikliği oluşabilir. Bunlardan bazıları:
- Hava kirliliği, güneş koruyucularının fazla kullanımı, giyim tarzı gibi sebeplerden dolayı güneş ışığı ile az temasta olmak,
- D vitaminin içeren gıdaların yeterince alınamaması,
- Pankreas enzimlerinde eksiklik, bağırsak ameliyatları gibi sebeplerden dolayı emiliminin bozulması ve
- D vitamininin aktif hale dönüştürülememesidir.
Eksikliğinde çocuklarda raşitizm, yetişkinlerde ise osteomalasi hastalığına yol açar. Ayrıca kanser, diyabet, kardiyovasküler ve obezite gibi hastalıklara sebep olabilir.
D Vitamini Fazlalığı
Alınması gereken miktardan fazla alındığı zaman toksik etki gösterebilir. Bu etkilerden bazıları; eklemlerde ve yumuşak dokularda kireçlenme, kaslarda zayıflık ve gastrointestinal bozukluklardır. Ayrıca fazla alındığında bulantı, kusma, kabızlık, halsizlik ve kilo kaybı gibi belirtiler görülebilir.
KAYNAKLAR
- Erbay E, Mersin S, İbrahimoğlu Ö. D Vitamini ve Vücut Sistemleri Üzerine Etkisi. Sağlık Akademisyenleri Dergisi 2019; 6(3): 201-206.
- Terli E, Mucuk F, Uluçay C, Kılıç İ, Akkır M, Atılgan O, Özgün E, Kabadere S. D Vitamini: Yapısı, Sentezi ve Çeşitli Hastalıklardaki Önemi. Türk Tıp Öğrencileri Araştırma Dergisi 2019;1(1): 1-6.
- Özyiğitoğlu G. D Vitamininin Biyolojisi ve Doğal Kaynakları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2020; 11(1): 380-391.
- Bozkaya G, Örmen M, Bilgili S, Aksit M. D Vitamini İçin Güneşten Yeterince Faydalanıyor Muyuz? Türk Klinik Biyokimya Derg 2017; 15(1): 24-29.
- Akkoyun T, Bayramoğlu M, Ekin S, Çelebi F. D Vitamini ve Metabolizma İçin Önemi. Atatürk Üniversitesi Vet. Bil. Derg. 2014; 9(3): 213-219.