Besiyeri nedir sorusuna kısaca, mikroorganizmaların gelişebilmesi için formüle edilmiş katı veya sıvı ortamlardır diyebiliriz. Besiyerlerine farklı isimler de verilmektedir. Bunlardan bazıları; besi ortamı, kültür vasatı ve kültür besiyeridir. Gelin hep birlikte ‘besiyeri hazırlamanın amaçları, besiyeri hazırlama aşamaları, besiyeri çeşitleri’ gibi konu başlıklarını detaylıca inceleyelim.
Besiyeri Nedir?
Giriş kısmında besiyeri nedir sorusunun tanımına değindim. Peki neden besiyeri hazırlama gereksinimi duyuyoruz? Besiyerleri çok farklı amaçlar için kullanılmaktadır. Bunlara;
- İdentifikasyon (tanımlanma),
- Duyarlılık ve sterilite testleri,
- Sayım,
- Gıda, su ve çevre kontrolleri,
- Biyolojik ürünlerin elde edilmesi
- Antibiyotik ve vitamin analizleri
gibi durumları örnek verebiliriz. Besiyeri hazırlama aşamaları ve besiyeri çeşitleri konularına geçmeden önce besiyeri bileşiminde buluması gereken maddeler neler onlara bakalım. Besiyeri bileşimine giren maddeleri gelişme için gerekli olanlar, inhibitörler ve diğer maddeler olmak üzere 3 gruba ayırabiliriz.
- Gelişme için gerekli olan maddeler su, peptonlar, maya ekstraktı, et ekstraktı, malt ekstraktı, beyin ve kalp ekstraktı, agar, karbonhidratlar, tuz, tampon maddeler, pH indikatörleri ve redoks indikatörleridir.
- İnhibitör maddeler, istenmeyen mikroorganizmaların gelişmesini önlemekle birlikte gelişmesi istenen mikroorganizmaya da herhangi bir inhibitör etki yapmayan maddelerdir. Boyalar, sodyum asit, safra tuzları ve antibiyotikler inhibitör maddelere örnektir.
- Diğer maddeler, besiyerlerine çeşitli amaçlarla katılan fakat yukarıdaki gruplara girmeyen maddelerdir. Bu maddelere örnek olarak inaktivatörler, stimülatörler (gelişmeyi teşvik eden maddeler), indirgeyiciler, anorganikler ve özel besin maddeleri örnek olarak verilebilir.
Besiyeri Çeşitleri
Besiyerleri fiziksel özelliklerine, kaynaklarına ve kullanım amaçlarına göre çeşitli sınıflara ayrılmıştır.
- Fiziksel özelliklerine göre besiyerleri; katı ve sıvı olmak üzere iki çeşittir.
- Kaynağına göre besiyerlerini; bitkisel, hayvansal, sentetik, türev ve karışık olmak üzere beşe ayırabiliriz.
- Kullanım amaçlarına göre ise; genel ve özel besiyeri olmak üzere iki sınıf altında inceleyebiliriz.
Besiyeri Hazırlama Aşamaları
Formülden, dehidre ve hazır besiyerinden olmak üzere üç farklı şekilde besiyeri hazırlanabilir. Besiyeri hazırlama aşamaları sırasıyla aşağıdaki gibidir.
- Malzemeler eklenir.
- Formüle veya istenen hacme göre hesaplanan besiyeri bileşenleri hassas terazide tartılır.
- Tartılan besiyeri bileşenleri uygun bir erlen veya cam balona aktarılır ve çözündürülür.
- pH ayarlanır.
- Katkılar ilave edilir.
- Besiyerleri petri kaplarına dökülür ve
- Kurutma işlemi yapılır.
Yazımda besiyeri konusundan detaylı olarak bahsettim. Merak ettiklerinizi yorum olarak sorabilirsiniz. Ayrıca ders notları hakkında daha fazla bilgi edinmek isterseniz buradaki kategoriden ulaşabilirsiniz.
Kaynaklar:
Anonymous 2005, Merck Gıda Mikrobiyolojisi Uygulamaları, Editör: Prof. Dr. Kadir Halkman, Başak Matbaacılık, Ankara, ISBN: 9750037308.
Gıda Teknolojisi Besiyeri Hazırlama Ankara, 2012.