Günümüzde toplum sağlığını tehdit eden birçok unsur bulunuyor. Bu unsurların en başında gelen etmenlerden biri ise gıdalarda bulunan kimyasal maddeler. Özellikle tarım ürünlerine uygulanan pestisitler halk sağlığı açısından büyük bir tehdit oluşturuyor. İlk olarak pestisitin tanımına baktığımızda gıda maddelerinin tarladan çatala kadarki sürecinde gıdaların hasara uğramasına neden olan zararlıları veya mikroorganizmaları uzaklaştırmak için kullanılan kimyasal maddeler olarak tanımlanır. Tanımına baktığımızda bu süreçte kullanılan en etkili ve en hızlı sonuç veren yöntem olması, zararlı mikroorganizmaların öldürülmesi ve daha az iş gücü ile bu zararlılarla mücadele etmesi, pestisitlerin bilinçli ve kontrollü kullanıldığı takdirde olumlu yönleri arasında sayılabilir. Fakat bilinçsiz bir şekilde tarım ürünlerinin kullanımı gıdalara vereceği hasarın onarılmasını güçleştirir. Bilinçsiz ve kontrolsüz bir şekilde pestisit kullanımının yol açacağı olumsuzlukları şu şekilde sıralayabiliriz.
- Zararlı mikroorganizmalarda dayanıklılık sorunu ortaya çıkar. Organizmaların pestisitlere karşı dayanıklılığı bir süre sonra azalır. Pestisitlerin etkisizliği sebebiyle gıda ürünleri kalite kaybına uğrar. Bunu engellemek için kullanılan pestisit miktarı arttırılır. Bu durumda ekonomik açıdan maliyeti arttırır.
- Fazla miktarda pestisit kullanımı ile gıda ürünlerindeki kimyasal kalıntılar da artar. Pestisitlere maruz kaldığımız takdirde gıda güvenliğini tehlikeye sokmasıyla insan sağlığı açısından büyük tehdit oluşturur.
- Tarım ilaçlarının havaya, toprağa ve suya verdiği zarar aşikardır. Bilinçsiz kullanılması ile çevre kirliliğine yol açar.
- Tarım ürünlerinin ihracatını olumsuz yönde etkiler.
Pestisitler etkiledikleri canlı türlerine, kimyasal yapılarına ve zehirlilik derecesine göre çeşitli gruplarda sınıflandırılmaktadırlar.
Etkiledikleri canlı türlerine göre; insektisitler (böcek öldürenler), rodendisitler (kemirici öldürenler), fungusitler (mantarları öldürenler), bakterisitler (bakterileri öldürenler), mitisitler (keneleri öldürenler), larvasitler (larvaları öldürenler), nematositler (solucanları öldürenler), akarisitler (örümcekleri öldürenler), mollusitler (salyangozları öldürenler) ve herbisitler (yabancı otları öldürenler) olmak üzere on gruba ayrılırlar.
Kimyasal yapılarına göre; Organik klorlu pestisitler, organik fosforlu pestisitler, karbamatlı pestisitler ve piretroit grubu pestisitler olma üzere yaygın olarak bilinen en temel dört gruba ayrılırlar.
Zehirlilik derecesine göre; Sınıf Ia (çok zehirli-zararlı), Sınıf Ib (zehirli-zararlı), Sınıf II (orta derecede zehirli-zararlı) Sınıf III (az zehirli-zararlı) olmak üzere dört gruba ayrılırlar.
Pestisit konusunda almamız gereken önlemlere bakacak olursak,
- Gıda güvenliğini sağlamak için üretimde kullanılan kimyasalların denetimleri sıklaştırılmalı, ürünlerin kalıntı içermemesi için gerekli önlemler alınması gerekir.
- Kimyasal kalıntıları tespit etmek için gerekli olan test ve analizlerin doğru bir şekilde yapılması. Gerekiyorsa cihazların altyapıları güçlendirilmeli.
- Üreticilerin bu konuda yeterli bilgiye sahip olması için gerekli eğitimler almış olması.
- Kullanılan pestisitler hakkında bilgi edinilmeli. Zararlıya karşı önerilen oranda ve uygun zamanda uygulanmalı.
- Yapılan analizler sonucunda tolerans sınırları dikkate alınmalı. Tehlikeli olanlar piyasadan muhakkak kaldırılmalı.
- İlaçlanan alanlara uyarıcı levha asılmalı, hayvanlar ve arılar bu alandan uzak tutulmalı.
- Ambalajı bozuk ilaçlar alınmamalı. Etiket bilgileri dikkatli bir şekilde okunmalı.
- Boş kaplar çevreye atılmamalı. Yakılarak veya gömülerek imha edilmeli.
- Aynı zamanda evlerimizde aldığımız gıda ürünlerini muhakkak sıcak su ile iyice yıkamamız gerekir. Pestisitlerin sudaki çözünürlüğü fazla olduğundan dolayı gıdalarda pestisit kalıntılarını uzaklaştırmada etkili bir yöntemdir.
KAYNAKÇA
https://gidalab.tarimorman.gov.tr/gidareferans/Belgeler/B%C3%B6l%C3%BCmler/Pestisit-Egitim-Notu2015.pdf
https://www.stb.org.tr/Dosyalar/Arastirmalar/gidalarda-pestisit-kalintilari-sorunu.pdf
Şık B., Certel M., Yıldız G. Pestisitler ve Gıda Güvenliği. Gıda Mühendisliği Dergisi 34. Sayı. S: 52-56.
Yarsan E., 2016. Gıdalarda Pestisit Kalıntılarının Önemi ve Kontrolü. S: 75-81.