Kromatografik yöntem, gıda bileşenlerinin tanımlanmasında ve gıdanın kalitesinin sağlanmasında kullanılan önemli bir ayırma tekniğidir. Bu yöntemle, özellikleri birbirine çok yakın bileşenlerden oluşan karışımları bile hızlı bir şekilde ayırmak mümkündür. Bu yöntem ilk defa renkli bitki pigmentlerinin ayrılmasında kullanılmıştır.
Kromatografi Nedir?
Kromatografi; farklı bileşiklerin hareketli faz aracılığıyla sabit faz üzerinden farklı hızlarla hareket ederek farklı fazlarda dağılmasını sağlayan bir yöntem çeşididir.
Kromatografi yöntemler:
- Karışım içerisinde bulunan bileşikleri birbirinden ayırmak,
- Maddeleri saflaştırmak ve
- Belirlenen numunenin miktarını ölçmek
gibi amaçlarla oldukça yaygın olarak kullanılırlar.
Kromatografik Yöntemlerin Sınıflandırılıması
Kromatografik yöntemler 3 grup altında incelenebilir.
Ayrılma Mekanizmalarına Göre:
Ayrılma mekanizmalarına göre kromatagrafik yöntemler 5 sınıfa ayrılırlar. Bunlar: adsorpsiyon kromatografisi, dağılma kromatografisi, iyon değiştirme kromatografisi, jel filtrasyon kromatografisi ve afinite kromatografisidir.
Uygulama Biçimine Göre:
Uygulama biçimine göre kromatografik yöntemler; kolon kromatografisi ve düzlemsel kromatografi olmak üzere 2 sınıf altında incelenebilirler. Kolon kromatografisi, gaz kromatografisi ve yüksek performanslı sıvı kromatografisi olarak ikiye ayrılır. Düzlemsel kromatografi ise kâğıt kromatografisi ve ince tabaka kromatografisi olup iki çeşittir.
Faz Tiplerine Göre:
Faz tiplerine göre kromatografik yöntemler sıvı kromatografisi ve gaz kromatografisi olmak üzere iki sınıfa ayrılır.
Kromatografik Yöntemde Bilinmesi Gereken Terimler
Kromatografi cihazlarının kullanımlarında bu terimlerin bilinmesi önemlidir.
Mobil faz:
Mobil faz, sabit faz yani kolon boyunca numuneyi taşıyan hareketli fazdır. Kullanılacak olan mobil fazın seçimi için bazı parametreler önem taşır. Bunlardan bazıları analizi yapılacak numunenin bileşenlerinin özellikleri, kullanılacak sabit faz ve dedektörün özellikleridir.
Sabit faz:
Mobil faz içerisinde gelen numuneye ait bileşenler sabit fazda etkileşime girerler. Kolon olarak da adlandırılabilen sabit faz, kromatografik yöntemin türüne göre tasarlanılabilen bir faz çeşididir. Bu kolonlar farklı boyut ve materyallerden üretilebilirler.
Alıkonma:
Mobil fazla birlikte gelen bileşenleri belirli oranda tutarak ve yavaşlatarak bileşenlerin daha geç bir şekilde sabit fazı terk etmesi olayına alıkonma denir. Her kimyasal madde için bir alıkonma zamanı vardır.
KAYNAKLAR
- Sandıkçıoğlu S. Kromatografik Teknikler. Balıkesir Üniversitesi Fen – Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümü 2021
- http://docs.neu.edu.tr/staff/serdar.susever/13%20kolonkromatografisi_99.pdf
- Eser B, Dinçel A. Kromatografiye Giriş, Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografi Kullanımında Basit İpuçları. Journal of Health Services and Education 2019; 2(2): 51-57.
- Çağlar ırmak N. Gıda Kalite Sağlama ve Gıda Bileşenlerinin Tanımlanmalarında Enstrümantal Analizlerin Yeri ve Önemi. Akademik Gıda 2013; 11(3-4): 106-113.
- Ankaralıgil P, Güneşer B. Fonksiyonel Gıda Bileşenlerinin Tespit Edilmesinde Enstrümental Analiz Tekniklerinin Önemi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi 2021; Özel Sayı 28: 251-258.
- https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/4440/mod_resource/content/0/7.%20hafta.pdf