Neredeyse her gün tükettiğimiz gıdalara maalesef ki birçok hile ve tağşiş yapılabilmektedir. Bugün, tağşiş yapılan gıdaların başında gelen bal, zeytinyağı, süt ve peynire yapılan hilelerden bahsedeceğim. Bu gıdalara yapılan hileler nelerdir ve bunları nasıl anlarız hep birlikte bakalım.
Bal
balda tağşiş
Hakiki bal, bal arıları tarafından çiçeklerden ve çeşitli nektar kaynaklarından alınarak üretilen herhangi bir şeker ilavesi ve katkı maddesi eklenmeyen petek gözlerinde konsantre hale getirilen bir gıdadır. Bal tağşişinin doğrudan veya dolaylı olarak 2 ana yolla yapıldığını görmekteyiz. Balın dolaylı olarak tağşişi bal arılarına endüstriyel şeker şurubu verilerek gerçekleştirilir ve oluşan içeriğin özelliği baldan farklıdır. Bu tür dolaylı tağşişi tespit etmek oldukça zordur. Burada elde edilen ürün sağlık açısından riskli olmasa da bal yerine şeker tükettiğimiz gerçeğini değiştirmemektedir. Doğrudan tağşiş ise, bala doğrudan yabancı maddelerin (şekerler gibi) eklenmesidir.
Bir de taklit yoluyla üretilen suni ballar vardır. Bunlar da arıların katkısı olmadan tamamen kimyasal yolla üretilen şekerlerden oluşur. Yani balın aromasının lezzetinin görünüşünün taklit edilmesidir.
Tükettiğimiz balda hile olup olmadığını maalesef bakarak veya tadarak anlamak mümkün değildir. En etkili yöntem balın bileşiminin uzman kişilerce analiz edilmesidir. O yüzden güvenilen markalardan satın almakta fayda var.
Zeytinyağı
zeytinyağında tağşiş
Zeytinyağı tağşişi ise, zeytinyağının yüksek fiyata sahip olmasından dolayı içine daha kalitesiz yağların karıştırılması ile gerçekleşir. Çünkü çeşitli tohum yağları, zeytinyağından daha ucuzdur. En yaygınları kanola/kolza, ayçiçeği, pamuk, soya, susam, aspir, mısırözü, palm gibi yağlardır. Aynı zamanda daha taze, kaliteli ve istenen renkte görünmesi için zeytinyağına turuncu pigment β-karoten eklenmesi de bir diğer tağşiş yoludur.
Gerçek ve tağşiş ürünleri kıyasladığımızda arada az da olsa renk, koku, tat gibi farklılıklar bulunabilir ancak kesin bir tanı için yeterli değildir. Kesin tanı için laboratuvarlarda kromatografik ve spektrofotometrik analiz yöntemleri kullanılmaktadır. Bu kontrolden geçmiş ve sertifikalandırılmış yağları tüketmeye özen göstermeliyiz.
Çiğ Süt
çiğ sütte hile
Sağlıklı bir süte hile yapılması sadece kalite düşüren bir olay değil aynı zamanda tüketici sağlığını riske atan bir durumdur.
Süte en yaygın yapılan hilelerin başında süte su katılması, sütün yağının çekilmesi ve süte nötrleyici maddeler katılması gelir. Konuyla ilgili olarak daha önceden hazırlanan ‘Çiğ Sütte Hileler’ adlı yazımızı buraya tıklayarak okuyabilirsiniz.
Peynir
peynirde tağşiş
Peynirlere yapılan en yaygın tağşiş bitkisel yağ ve nişasta eklenmesidir. Aynı zamanda bayat ve sağlıksız sütlerden de düşük maliyetli peynirler üretilebilmekte. Peynir türlerine baktığımızda ise beyaz peynirlere raf ömrünü uzatmak için nitrat ilave edildiğini söyleyebiliriz. Gravyer ve kaşar peynirine düzgün görünümlü bir renk vermek için boya maddesi ilavesi ve kaşar üretiminin süt tozu ve peynir tozundan yapılışı da bu tağşişe birer örnektir. Peynirdeki tağşişleri saptamak için diğer gıdalarda da kullanılan kromatografik yöntemler en sağlıklı sonuç veren işlemlerdir. Bu tür tağşişli ürünlerin daha çok satılabildiği küçük işletmelere karşı da dikkatli olunmalıdır.
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın yaptığı laboratuvar testleriyle taklit ve tağşişi kesinleşen birçok gıda vardır. tarımorman.gov.tr sitesinden güncel olarak listeleri takip edebilirsiniz.
Kaynakça
- Resmi Verilere Göre Türkiye’de Taklit ve Tağşiş Yapılan Yiyecek ve İçecekler, 2020, Serpil Yalım Kaya, Fatma Yayla.
- Süt ve Süt Ürünlerinde Taklit-Tağşiş ve Halk Sağlığı Açısından Önemi. Zeynab Sadıgzade (https://atif.sobiad.com/index.jsp?modul=makale-goruntule&id=AW71VP7tyZgeuuwf–pr)
- İzmir Piyasasında Satışa Sunulan Tereyağı ve Peynir Örneklerinin β-Sitosterol İçeriklerinin Tespiti ile Tağşiş Belirlenmesi. Aybike Öner Yılmaz, Cem Karagözlü (DOI: 10.20289/zfdergi.630817)
- Bitkisel Yağlarda Tağşiş Belirleme Metotları: Fourier Dönüşümlü Kızılötesi (Ftır) Spektroskopisi, N. Cihat İçyer, M. Zeki Durak.
- Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi 2021:6(1):48-60. Bir Derleme: Gıda Dolandırıcılığı, Fatih SIRIKEN, Belgin Sırıken, Buket Demirci.
- Zeytinyağı Tağşişinin Belirlenmesinde Kullanılan Kriterler, Ağustos, 2010.
- Toplumumuzda Sahte Bal Algısı (https://www.researchgate.net/publication/322593417)
- https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/77598