Apiterapi, arı ürünleri kullanılarak gerçekleştirilen bir tedavi çeşididir. Sağlığımızın korunması ve hastalıkların tedavisinde oldukça etkili bir yöntem olan apiterapi, yüzlerce yıl önceden beri kullanılmaktadır. Apiterapide kullanılan ürünler antibakteriyel, antioksidan, antitümör gibi sağlığımız açısından oldukça önemli olan özelliklere sahiptir. Olumlu etkilerinin yanı sıra olumsuz etkilerinin de bulunduğu apiterapi ürünleri alerjik reaksiyonlara sebep olabilir. Peki, apiterapide kullanılan arı ürünleri nelerdir? Gelin hep birlikte detaylı bir şekilde inceleyelim.
Bal
Doğal bir arı ürünü olan bal bu tedavi türünde sıklıkla kullanılır. Bal, bitki nektarlarının veya bitkilerin canlı kısımların üzerinde yaşayan bazı böceklerin çıkardığı salgıların bal arısı tarafından toplanarak kendilerine özgü maddelerle birleştirip değişikliğe uğratıldıktan sonra petekte depolanmasıyla üretilir.
Bal; yaraları, yanıkları, böcek ısırıklarını ve cilt bozukluklarını tedavi etmek için kullanılan alternatif bir yöntemdir. Antioksidan özelliğe sahiptir. Bu nedenle oksidasyonu engelleyerek oksidasyonun sebep olduğu kanser gibi hastalıklardan insanları korur. Ayrıca sahip olduğu antimikrobiyal ve antibakteriyel özellikleri sayesinde öksürük ve soğuk algınlığı gibi hastalıklara iyi gelir. Enerji vermesinin yanında fiziksel ve zihinsel yorgunluğu da gidermektedir. Sindirim sistemi ve kalp – damar hastalıklarından koruyucu etkiye sahiptir.
Son olarak bal olumlu özelliklere sahip olmasının yanı sıra bazı olumsuz özelliklere de sahiptir. Bala ısıl işlem uygulanmasıyla ve uygun olmayan koşullarda uzun süre saklanmasıyla HMF adı verilen toksik bir bileşik oluşur. Bununla birlikte balın içeriğinde bulunabilen Clostridium botulinum bakterisinin sporları zehirlenmeye yol açabilir. Bu nedenle bir yaşının altındaki bebeklerde bal kullanılması önerilmez.
Propolis
Propolis, bal arılarının (Apis mellifera L.) bitkilerden topladığı reçinemsi maddeler ile bitki nektar ve polenlerini, bal mumu ve enzimleri ile karıştırarak elde ettikleri bir apiterapi ürünüdür.
Propolisin dokuları onarıcı ve yaraları iyileştirici etkisi vardır. Mesela sedef, egzama gibi cilt rahatsızlıklarında kullanılır. Diş çürümesini önler ve diş eti iltihabını tedavi etmek amacıyla yaygın olarak kullanılmaktadır. Ayrıca içerisinde bulunan kafeik asit fenil esteri ile antitümör özellik gösterir. İçerdiği flavanoidler ile mide mukozasını ülsere karşı korur. Bağışıklık sistemini düzenlenmesinde görev alarak hastalıklara karşı vücut direncini artırır. Bununla birlikte halsizliği önler. Ayrıca içerdiği antioksidanlar sayesinde serbest radikal oluşumunu engelleyerek beyin dokularında meydana gelen oksidatif stres tahribatını önleyebilir. Anti-diyabetik özellik gösterir. Fakat propolis yararlı etkilere sahip olmakla birlikte bazı olumsuz etkilere de sahiptir. Egzama, dermatitis gibi alerjik reaksiyonlara sebep olabilir.
Arı Zehri (Apitoksin)
Arı zehri, arının karın boşluğunda yer alan zehir bezlerinde üretilen ve zehir kesesinde depo edilen bir apiterapi ürünüdür. Benzer şekilde antibakteriyel, antiviral, antitümör, yara iyileştirici etki gibi birçok yararlı özelliğe sahiptir.
Arı zehri, arıların sokma sırasında iğneleriyle zehri enjekte etmesinin yanında uzmanların gözetiminde arı iğnesi kullanılarak da enfeksiyonlu bölgeye enjekte edilebilir. Krem veya merhem formunda da kullanılabilir. Arı sokmasından sonra ağrı, kızarıklık ve ödem gözlemlenebilir. Ancak arı alerjisi olan bireylerde anaflaktik şok ile ölüme sebep olabilir.
Arı Poleni
Polen, işçi arılar tarafından toplanan ve arılar için ana protein kaynağı olan bir apiterapi ürünüdür. Antibakteriyel, antikanserojen, antifungal ve antioksidan özelliklere sahiptir. Bununla birlikte sindirim sistemi rahatsızlıklarında, soğuk algınlığında ve iştah arttırmak amacıyla sıklıkla kullanılır. Ayrıca antioksidan özelliği sahip olması sayesinde serbest radikallerin zararlı etkilerini ortadan kaldırırlar.
Perga (Arı Ekmeği)
Arı ekmeği, işçi arılar tarafından toplanan polenleri kendi salgıladıkları enzimler ve nektar ile karıştırıp özümsedikten sonra bal peteklerinde depoladıkları bir apiterapi ürünüdür. Antimikrobiyal ve antioksidan özelliklere sahiptirler. Metabolizma sorunları ve alerjilere karşı oldukça etkili olması sebebiyle alternatif tedavi olarak kullanılır. Ayrıca asetilkolin içermeleri sayesinde tansiyon ve kronik kabız tedavilerinde kullanılabilir.
Arı Sütü
Arı sütü, işçi arıların hipofaringal ve çene bezleri tarafından salgılanan ve besin değeri oldukça yüksek olan bir apiterapi ürünüdür. Benzer şekilde antioksidan özelliğe sahip olması sayesinde oksidatif stres sonucu ortaya çıkan hastalıkları tedavi etmede kullanılır. Mesela arı sütünün hafızayı güçlendirme, yorgunluğu azaltma, bağışıklık sistemini güçlendirme gibi özellikleri vardır.
Apilarnil
Apilarnil, erkek arı larvalarının 3 ile 7 gün arasında toplandıktan sonra partikül boyutlarına getirilerek elde edilmesiyle oluşur. İçerdiği fenolik bileşikler sayesinde antioksidan özelliğe sahiptirler. Enerji verme, hücre yenileme ve bağışıklık sistemini destekleme gibi özelliklere sahip olan oldukça yararlı bir apiterapi ürünüdür.
Apiterapi ürünlerini kullanırken nelere dikkat edilmelidir?
- Güvenilir kaynaklardan elde edilmelidir.
- Doğru miktarlarda kullanılmalıdır.
- Uygun yaş gruplarında kullanılmalıdır.
- Alerjisi olmayan bireyler kullanmalıdır.
- Toksik özellik göstereceği durumlardan uzak durulmalıdır.
- Uygun koşullar altında muhafaza edilmelidir.
KAYNAKLAR
- Onbaşlı D, Yuvalı Çelik G, Kahraman S, Kanbur M. Apiterapi ve İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri. Erciyes Üniv Vet Fak Derg 2019; 16(1): 55-62.
- Sorucu A. Arı Ürünleri ve Apiterapi. Veteriner Farmakoloji ve Toksikoloji Derneği Bülteni 2019; 10(1): 1-15.
- Özdemir G, Ersöz E, Dilek N. Apiterapi ve Sağlık. Black Sea Journal of Health Science 2021; 4(2): 168-174.
- Karlıdağ S, Keskin M. Arı Ürünlerine Genel Bir Bakış. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2020; 3(1): 58-63.