Bugün sizlere besin piramidi kavramından bahsedeceğim. Besin piramidi nedir, besin piramidinde neler var, özellikleri nelerdir gibi sorularınıza yanıt bulabilirsiniz.
Besin Piramidi Nedir?
Vücudumuz sağlıklı kalmak için birçok farklı besine ihtiyaç duyar. Sağlıklı beslenme demek karbonhidrat, protein, yağlar, vitamin ve minerallerin uygun miktarlarda alınmasıdır. Gıda Piramidi, bu besin öğelerini;
- Tahıllar,
- Sebze ve Meyveler
- Et, Yumurta ve Kuru Baklagiller
- Süt ve Süt Ürünleri
- Yağ ve Şeker
olmak üzere 5 ana rafta düzenleyen bir rehberdir. En alttaki raflarda bulunan gıdalardan daha fazla, en üstteki gıdalardan ise mümkün olduğunca az yemek sağlıklıdır. Her ülke kendi beslenme alışkanlıklarına göre bu piramitte değişikler yapmıştır. Bu piramidin iki temel kuralı var; doğru yemek ve doğru miktar.
Tahıl Grubu
Piramidin en altında bulunarak gün içinde en çok tüketilmesi önerilen besin grubudur. Bu gruba dahil olan bazı gıdalar:
- Ekmek
- Un
- Makarna
- Bulgur
- Pirinç
- Şehriye
- Yufka
Sebze Meyve Grubu
İkinci sırada sebze meyveler vardır. Bu gruba dahil olan bazı gıdalar:
- Salatalık, Domates, Marul, Havuç, Ispanak, Patlıcan, Kereviz…
- Elma, Portakal, Çilek, Armut, Şeftali, İncir…
Süt ve Süt Ürünleri-Baklagiller-Et-Yumurta
Besin piramidinin 3.rafında yer alan bazı gıdalar:
- Süt, Yoğurt, Peynir
- Kırmızı ve Beyaz Etler
- Yumurta
- Baklagiller (Barbunya, Kuru Fasulye, Nohut…)
Yağ-Şeker ve Türevleri
Evet piramidin en üst tabakasına geldik. Bu üst raf sağlıklı yağ ve şekerleri ifade ediyor. Yani doğal şekerler ve doymamış yağlar. Kalp ve beyin sağlığını korumaya yardımcı olmaları için her gün az miktarda şeker ve yağa da ihtiyacımız var. Tabi ki burada bahsettiğim yağlar, trans ve doymuş yağlar değil. Aynı şekilde sofra şekeri gibi besinlerde doğal olarak bulunmayan şekerler de bu listede yok.
Son yıllarda Türkiye ve dünyada artmış olan obezite, diyabet, kalp damar hastalıkları, sindirim sorunları yanlış beslenmeden kaynaklanan hastalıklardır. Fiziksel aktivitelerin azalması, öğünlerin dışarıda yenmesi ve genellikle fast-food tarzı yiyeceklerde geçiştirilmesi de bu sağlık sorunlarını hızla arttırıyor. Bunu önleyebilmek adına her birey kendine özgü beslenmesine dikkat etmelidir ve bu konudaki farkındalıklar artırılmalıdır.
Piramitler ülkelere göre çeşit çeşittir. Hatta kişiden kişiye de değişebilmekte. Genel hatları ile porsiyonları belirttim. Yukarıda bahsettiğim besinlerin raflarında bazı değişiklikler yapılmıştır. Beslenme Piramidine günlük egzersizler gibi birtakım yenilikler eklenerek piramit revize edilmiştir. Yeni geliştirilen piramitlere buradan ulaşabilirsiniz.
https://bilimteknik.tubitak.gov.tr/sites/default/files/posterler/eylul_2016_poster.pdf
https://bilimteknik.tubitak.gov.tr/sites/default/files/posterler/saglikli_beslenme_posteri.pdf
Kaynaklar
Ayşe Ö. Ve ark., Gıda Piramitleri, Fonksiyonel Beslenme, Nisan, 2016.
Kayhan K., ve ark. Besin Piramidleri, Akademik Gıda Dergisi.
Monica B., Food Pyramid-The Principles of a Balanced Diet, 2020.