Takviye edici gıda dediğimiz de hemen hemen herkesin söyleyeceği bir şey vardır. Ben şu vitamini kullandım sende mutlaka kullan! Ay o bana hiç iyi gelmedi sende kullanmayı bırak bence! Bu vitamini şu meşhur influencer önerdi o yüzden aldım… gibi birçok şey duymamız mümkün. Peki ya bu konuda uzmanlar ne diyor? Haydi gelin hep birlikte çok merak ettiğimiz soruların cevaplarını bir bilenden öğrenelim.
Mert öncelikle röportaj teklifimi kabul ettiğin için teşekkür ediyorum. Ben seni önceden beri tanıyorum fakat tanımayanlar için kendinden kısaca bahseder misin?
Merhabalar ben Ecz. Mert Erdoğan, Ege Üniversitesi Eczacılık Fakültesi 2019 mezunuyum ve Mayıs 2021’de açtığım Ata Mert Eczanesi’nin sahibi ve mesul müdürüyüm. Ayrıca sağlıklı yaşamla ilgili bilgiler verdiğim Nöbetçi Eczacı Instagram sayfasının sahibiyim.
Gıda takviyeleri bilinçlenmeye ihtiyaç duyduğumuz bir konu. Aslında birçok soru hazırladım fakat uzun tutmamak adına belli başlı noktaları sormak istiyorum. Takviye edici gıda tam olarak nedir ilk önce bundan bahseder misin bize?
Mevzuatta reklamı kolaylaştırmak, internet-market pazarına da fason ürünlerle yayılmak amacıyla kolaya kaçma adına “ilaç değildir” veya “beslenme-tedavinin yerine geçmez” olarak tanımlanmaya çalışılsa da kaliteli ve medikal markaların ürettiği ürünlerde ilaç hammaddesi ve tedavi etkileri taşıyan ilaç destekleridir. Ancak her yerde pazarlamak adına takviye edici gıda gibi anılıyor.
Genel olarak çevremde şu algı çok fazla var: ‘Ben yeterince yemek yiyorum, çeşitli besinleri tüketiyorum. Turp gibiyim’. Sormak istediğim şey ne kadar sağlıklı/dengeli beslenirsek beslenelim yine de gıda takviyelerine ihtiyaç duyabilir miyiz? Ya da ihtiyacımız olup olmadığını nasıl belirleriz? İlla tahlil yaptırmaya gerek var mıdır mesela?
Hem bu tip söylemlere hem de “Atalarımız takviye mi kullanırmış?” gibi sözleri duyuyoruz ama bu gerçeklikten uzak ve konu hakkında bilgisi olmayan bireylerin söyleyebileceği tabirlerdir.
Kötü tarım uygulamaları, pestisitler, insektisitler, çevresel kirlilik, yoğun antibiyotik/ilaçlama gibi faktörler hem hayvancılıkta hem tarımda gıdaların içeriğini inanılmaz bir şekilde boşalttı. Bırakın atalarımızın zamanını 15-20 yıl önceki meyvenin sebzenin içeriği ile şimdiki dönemdekinin içeriği bile aynı değil. Şeker oranı arttı; mikrobesin, flavanoid, lif gibi asıl önemli içerikler oldukça azaldı.
Her tahlil her şeyi de söylemiyor. Mesela B12 vitamini siyanokobalamin ile de yükseliyor metilkobalamin, adenozilkobalamin ile de yükseliyor. Önemli olan bunu hangisiyle yükselttiğimiz ve ne kadarını kullanabildiğimiz.
Birçok ürün için tahlil gerekmiyor olsa da hekim veya eczacıya danışmadan detaylı değerlendirme olmadan kullanmak yanlış. Bir magnezyum tipi kabızlığı giderirken biri beyne kadar ulaşıp migreni tedavi edebilir, bir tipi kaslara enerji ve gerginlik verirken bir tipi kasları gevşetip rahatlatabilir. Önemli olan hekim ve eczacıya danışmak ve semptomları değerlendirmek.
Peki, kontrolsüz kullanım durumlarında oluşan zararları var mıdır?
Oldukça zararlı etkisi bulunuyor. Omega-3’ün gerekli testleri ve kalite standardizasyonu yapılmamışsa ağır metal toksisitesine maruz kalabiliriz. D vitaminini kullanımını magnezyum ve K vitamini ile dengelemezsek damar sertliği ve böbrek taşına sebebiyet verebiliriz. Liste çok uzun.
Şeyi merak ediyorum şu vitamin şu saatte alınmalı, bu vitamin sabah alınmalı gibi bir durum var mı? Son zamanlarda instagram üzerinde bu tarz paylaşımlar çok sık görmeye başladım.
Evet ürünlerin alınma zamanı biyoyararlanımı ve ürünlerin etkisini değiştirebiliyor. Örneğin D vitamini, Koenzim10 gibi ürünler gündüz alınmalı akşama bırakılmamalı. Magnezyumun N-asetil taurinat, glisinat gibi formları akşam alınmalıyken malat formu gündüz alınmalı. Vücudun da kendi içinde bir saati bulunuyor.
Kullanılan takviyeler öğün yerine kabul edilebilir mi? Bu soruyu da bir takipçim sormamı istedi.
Şu anlık hayır ama gelecekte olacak gibi duruyor. Şimdilik öğün yerine geçtiğini iddia eden ürünleri hele ki saadet zincirlerini ve kilo kontrol ürünlerini kesinlikle önermiyorum.
İnternetten alışveriş günümüz koşullarında çok rağbet görüyor. Aradığımız her şeyi bulma imkânı var. Gıda takviyelerinin de internet ortamında çok fazla satışı yapılıyor. Bu konuda neler söylemek istersin?
Eczanedeki “tedavide” kullanılan hiçbir ürün internette satılmaz, firmaların kendileri önermiyor ve internetteki ürünlerinin arkasında durmuyor. NBT İlaç, Tab İlaç, Solgar, Orzaks gibi kaliteli ve hekim ve eczacılar tarafından “tedavide” kullanılan ürünleri internette görünce direkt firmayı arayın verecekleri yanıtı kendilerinden duyun.
İnternet çok kirlendi, dev bir replika ürün pazarı haline geldi. Çünkü kontrolü yok! O ürünler nasıl saklanıyor, nasıl korunuyor, denetleniyor mu, ürün gerçek mi, firma garanti veriyor mu? Her şey aklımıza gelmeli.
Şöyle de düşünmek gerekir; televizyon, telefon alırken garanti kapsamında ve yetkili satıcı olmasına dikkat ediyoruz. Peki ağzımızdan aldığımız, yuttuğumuz, midemize bağırsağımıza ve vücudumuza giren bir ürünü nasıl öyle alanlar oluyor anlamıyorum. Tam anlamıyla bir doğal seleksiyon.
Ülkemizde genel sağlık okuryazarlığı anketi yapsak birçok kişi kendini iyi ve bilinçli olarak kategorize etse de sınıfta kalırlar.
Bilgilendirmelerin için teşekkür ediyorum. Son olarak senin de eklemek istediğin bir şeyler var mı?
Sağlığımız çok değerli, bunu kaybetmemek ve korumak çok önemli. Mevzuat ve ruhsatlandırmanın ülkemizde “gevşek” olması ve takviye edici gıda statüsünde olan ürünlere “Bunlar doğal, bitkisel zaten zararı olmaz.” gözüyle bakılması toplum sağlığını ciddi tehlikeye atıyor.
Hele ürünlerin arkasında günlük kullanım miktarı yazılması birçok kişiyi yanıltıyor. Örnek verilmesi gerekirse 600 IU’luk D vitamini de 1000 IU’luk D vitamini de 1 damla olarak, 1200 mg Omega-3 de 200 mg Omega-3 de 1-2 kapsül tavsiye ediliyor.
Sağlıklı veya hasta, kilolu veya zayıf, genç veya ileri yaşta, kadın veya erkek, çocuk veya yetişkin herkesin kullanması gereken dozun farklı olacağını, bunun için de hekim ve eczacı görüşünü almamız gerektiğini bilmemiz önemli.
Ben eczaneme gelen ve Nöbetçi Eczacı’dan mesaj yoluyla ulaşan hasta veya danışanlarımı detaylıca değerlendiriyorum, çoğu zaman tahlil, ilaç kullanım bilgisi, aile öyküsü gibi bilgileri alarak ürünleri önerdiğimi belirtmek istiyorum.
Bu değerli soru cevapta bana yer verdiğin için asıl ben teşekkür ederim.
Sağlığımız en büyük servetimiz, değerini bilelim.