Gaz kromatografisi, gıda analizlerinde kullanılan önemli yöntemlerden birisidir. Yüksek seçicilik ve çözünürlüğe sahip olması sayesinde güvenilir sonuçlar verir. Gelin gaz kromatografisi nedir bakalım.
Gaz Kromatografisi Nedir?
Gaz kromatografisi, sabit bir fazdan mobil faz olarak helyum gibi inert bir gaz geçirilmesiyle birlikte uçucu bileşiklerin adsorbsiyon ve dağılım farkına göre birbirlerinden ayrılmasını sağlayan bir tekniktir. Bu yöntemde karışım halindeki bileşiklerin birbirinden ayrılmasını sağlayan alete gaz kromatograf adı verilmektedir. Örnek olarak et ürünlerinde yağ asitleri tayini ve yenilebilir mantar türlerinin sterol tespiti gaz kromatografisi ile yapılmaktadır.
Gaz Kromatografisi Çeşitleri
Gaz kromatografisi, uygulama şekillerine göre iki sınıfta incelenmektedir. Bunlar; gaz–katı kromatografisi ve gaz–sıvı kromatografisidir.
- Gaz–katı kromatografisinde sabit faz katıdır. Bu teknik günümüzde çok yaygın değildir.
- Gaz–sıvı kromatografisinde ise sabit faz sıvıdır. Bu teknikte ayrım dağılıma dayanır. Günümüzde oldukça yaygın olarak kullanılan bir tekniktir.
Gaz Kromatografisinin Kısımları Nelerdir?
Gaz kromatografisi sistemi taşıyıcı gaz, enjeksiyon ünitesi, kolon, dedektör ve kaydedici olmak üzere beş kısımdan oluşur. Bunlardan kısaca aşağıda bahsettim.
Taşıyıcı Gaz
Taşıyıcı gaz, dedektöre göre seçilen ve azot, hidrojen ve helyum gibi kimyasal olarak inert olan gazlardır. Bu gazlar aracılığı ile buharlaşmış olan maddeler kolona taşınır.
Enjeksiyon Ünitesi
Belirli bir sıcaklıkta bulunan bir örnek odasıdır. Bu odada örnekler sıvı veya gaz formda silikon bir septumdan enjekte edilir. İki türlü enjeksiyon yapılabilir. Bunlardan bir tanesi splitless enjeksiyondur. Bu enjeksiyonda numune seyreltilmeden enjektöre çekilir ve bu kısmın tamamı sisteme verilir. Diğeri ise split enjeksiyondur. Bunda ise numune belirli bir oranda seyreltilir ve sisteme verilir.
Kolonlar
Gaz kromatografisinde dolgulu ve kapiller kolon olmak üzere iki çeşit kolon vardır. Kolonda ayırma işlemi gerçekleşir.
Dedektörler
Dedektör, kolondan gelen taşıyıcı gaz içerisinde bulunan yabancı bir gazı tespit edebilen ve ayrımı yapılan bileşenlere elektriksel cevap veren kısımdır.
Kaydedici
Dedektörde verilen elektriksel sinyallerin zamana karşı grafiğini çizen ve bu alanı hesaplayan kısma kaydedici adı verilir.
Gaz Kromatografisinin Uygulama Alanları
Gaz kromatografisinin uygulama alanları oldukça çeşitlidir. Bu alanlardan bazıları biyoteknoloji, biyokimya, gıda, farmakoloji ve petrokimyadır. Bu yöntem gıda endüstrisinde; uçucu yağların tayin edilmesinde, gıda orijinlerinin belirlenmesinde ve aroma maddelerinin tanımlanması gibi analizlerde sıklıkla kullanılır.
Gaz Kromatografisinin Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?
Gaz kromatografisi birçok olumlu özelliğe sahiptir. Bu avantajlarından bazıları; güvenilir olması, maliyetinin az olması, analiz süresinin kısa olması, küçük örneklerle yapılabilmesi ve verimli bir yöntem çeşidi olmasıdır. Bununla birlikte gaz kromatografisi bazı dezavantajlara da sahiptir. Bu dezavantajlar ise gaz kromatografisinin sadece uçucu olabilen bileşiklere uygulanabilmesi ve bileşiklerin tayini için MS gibi spektroskopik yöntemlerin gerekli olabilmesidir.
Kaynaklar:
acikders.ankara.edu.tr
Çağlarırmak N., Gıda Kalite Sağlama ve Gıda Bileşenlerinin Tanımlanmalarında Enstrümantal Analizlerin Yeri ve Önemi, Akademik Gıda, 2013; 11(3-4): 106-113.
Sandıkçıoğlu S., Kromatografik Teknikler, Balıkesir Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümü, 2021.
Ankaralıgil P, Güneşer B., Fonksiyonel Gıda Bileşenlerinin Tespit Edilmesinde Enstrümental Analiz Tekniklerinin Önemi, Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 2021, Özel Sayı 28: 251-258.