Gıda muhafaza teknikleri, gıdaların raf ömrünü uzatmak ve raf ömrü boyunca gıdaların kalitesini ve beslenme özelliklerini korumak amacıyla uygulanan işlemlerdir. Bunlardan bazıları ısıl işlem uygulamaları, soğukta muhafaza, katkı maddeleri kullanımı, kontrollü atmosfer ve modifiye atmosfer uygulamalarıdır. Peki gıda muhafaza tekniklerinden biri olan ışınlama ile muhafazayı daha önce duymuş muydunuz? Gelin hep birlikte inceleyelim.
Gıda Işınlama Nedir?
Bazı mikroorganizmalar hem gıdaların bozulmalarına sebep olabilir hem de insanlarda hastalıklara yol açabilir. Işınlama yöntemi, bu mikroorganizmaların azalmasını ya da yok edilmesini sağlayan soğuk işlemlerdir. Bu işlemler boyunca gıdaların duyusal özellikleri ve kalitesi korunur. Işınlama işlemi uygulanan gıdalara et ve et ürünleri, yumurta, su ürünleri, taze meyve ve sebzeler, kabuklu yemişler ve baharatlar örnek olarak verilebilir. Işınlama işlemi uygulanan gıda sahip olduğu fiziksel durumunu ışınlama işleminden sonra da korur. Örneğin, dondurulmuş gıda ışınlanma işlemi uygulandıktan sonra da donmuş haldedir.
Gıda ışınlama yönteminde beta, gama, X ve ultraviyole ışınları kullanılır. İçlerinde en yaygın olarak gama ışını kullanılır. Gama ışının üretiminde ışın kaynağı olarak Co60 ve Cs137 kullanılabilir. Bu ışın kaynakları paketlenmiş gıdaların ışınlanmasında kullanılabilir. Işınlanma dozu, ışınlanma işlemlerinde gıdanın aldığı enerjiye verilen addır. Işınlanma dozu FDA (Food and Drug Administration) tarafından belirlenir. Uygulama süresi ve dozu besinlerin türüne göre farklılık gösterebilir.
Gıda Işınlamanın Faydaları
- Patojenik olan mikroorganizmaları yok etmek,
- Parazitleri ve enfeksiyonlara neden olan mikroorganizmaları elimine etmek,
- Filizlenme, çimlenme ve tomurcuklanmayı önlemek,
- Olgunlaşmayı geciktirmek,
- Küflenmeyi engellemek,
- Patojenik olmayan mikroorganizmaları azaltmak ve
- Raf ömrünü uzatmaktır.
Gıda Işınlamada Uyulması Gereken İlkeler
- Bozulmuş gıdalar ışınlanmamalıdır.
- İyi Üretim Uygulamalarının yerini almak için kullanılmamalıdır.
- Işınlanmış gıdalar uygun şartlar altında muhafaza edilmelidir.
- Doğru bir şekilde ambalajlanmasına dikkat edilmelidir.
- Çapraz kontaminasyon riski önlenmelidir.
- Işınlanmış gıdaların etiketlerinde radura olarak bilinen sembol bulunmalıdır.
Gıda ışınlamanın diğer yöntemlere göre önemli avantajları vardır. Kimyasal kalıntı bırakmaması ve paketlenmiş gıdalara uygulanabilmesi bunlardan bazılarıdır. Bu yöntem sayesinde gıda hijyeni iyileştirilir. Ayrıca gıda kayıplarının azaltılmasında da etkin bir rol alır.
KAYNAKLAR
- Artık N, Şanlıer N, Sezgin A. Gıda Işınlama. Gıda Güvenliği ve Gıda Mevzuatı 2019: 23-24.
- Durmaz H, Sancak H. Gıda Teknolojisinde Işınlamanın Yeri ve Önemi. Harran Üniv Vet Fak Derg 2014; 3(1): 33-41.
- Akakçe N, Çam FN. Bir Gıda Koruma Yöntemi: Işınlama. Çukurova Tarım Gıda Bil. Der. 2019; 34(2): 207-221.
- Yılmaz HÖ, Ülger TG. Gıda Işınlamanın Besinlere Etkisi. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi 2016; (1-2-3): 1-16.