Gıda katkı maddesi denildiği zaman hemen ilk akla gelen zararlı olduğudur. Evet, zararlı olanları vardır fakat kullanımında sakınca bulunmayan katkı maddeleri de mevcuttur. Bende bu yazımda gıda katkı maddeleri nelerdir, neden kullanılmaktadır, gıda katkı maddeleri zararlı mı gibi konulardan bahsetmek istiyorum.
Gıda Katkı Maddeleri
Türk Gıda Kodeksi Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliği ’ne göre katkı maddeleri besleyici değeri olsun veya olmasın, tek başına gıda olarak tüketilmeyen ve gıdanın karakteristik bileşeni olarak kullanılmayan, teknolojik bir amaç doğrultusunda üretim, muamele, işleme, hazırlama, ambalajlama, taşıma veya depolama aşamalarında gıdaya ilave edilmesi sonucu kendisinin ya da yan ürünlerinin, doğrudan ya da dolaylı olarak o gıdanın bileşeni olması beklenen maddeler olarak tanımlanmaktadır.
Katkı maddeleri eski zamanlardan beri kullanılmaktadır. Mesela insanlar gıdaların dayanıklılığını arttırmak için tuz kullanmışlar. Baktığımızda bu yöntem hala kullanılmaktadır. Bir başka örnek ise baharatların lezzet verdiği anlaşıldıktan sonra kullanımının yaygınlaşmasıdır. Günümüzde ise bilimsel araştırmaların gelişmesi, analiz ve kontrol imkanlarının artmasıyla birlikte katkı maddeleri de çeşitlenmiştir. Ayrıca tüketici beğenisinin çeşitliliği ve değişkenliği, hazır gıdalara talebin artması, gıdaların uzun süre saklanmak istenmesi, mevsimsel gıdaların yılın her döneminde tüketilmek istenmesi gibi faktörler de gıdalarda katkı maddesi kullanımını arttırmıştır. Bugün baktığımızda cipslerde, ketçaplarda, işlenmiş gıdalarda, hazır çorba ve benzeri gıdalarda, içeceklerde, konserve ve turşularda, vb. gıdalarda katkı maddesi kullanımını görebiliriz.
Gıda Katkı Maddeleri Nelerdir?
En çok kullanılan katkı maddeleri arasında sitrik asit, potasyum sorbat, kalsiyum propiyonat, aspartam, askorbik asit gibi maddeleri örnek olarak sayabiliriz. Tabii katkı maddeleri bunlarla sınırlı değildir. Birçok katkı maddesini ayrı olarak ele aldığımız yazılarımızı ‘Gıda Katkı Maddeleri’ adlı kategorimizde bulabilirsiniz.
Gıdalarda kullanılan katkı maddeleri kullanım amaçlarına göre 4’e ayrılmaktadır. Aslında bu ayrım gıda katkı maddeleri nelerdir sorusuna kısa bir cevap olabilir.
- Koruyucular; kaliteyi koruyarak raf ömrünü uzatırlar. Örneğin antimikrobiyaller ve antioksidanlar bu gruba girer.
- Yapıyı Güçlendirenler, Pişme Özelliğini Geliştirenler; pH ayarlayıcılar, topaklanmayı önleyiciler, emülgatörler, stabilizatörler, nem ayarlayıcılar, olgunlaştırıcılar bu gruba girer.
- Aromayı ve Rengi Geliştiriciler
- Besin Değerini Koruyanlar
Peki katkı maddeleri zararlı mı?
Kullanılan katkı maddelerinin miktarı ve bunların sağlık üzerindeki etkileri önemli bir faktördür. Gıdalardaki katkı maddelerinin sağlık açısından incelenmesi uluslararası komisyonlar tarafından yapılmaktadır. Bu komisyonlarda izin verilen kullanım miktarları, yasaklanan katkı maddeleri ve günlük alım miktarları belirlenmektedir. Ve bu konuda her zaman için karşıt görüşler mevcuttur.
Kullanılan katkı maddelerinin hepsi zararlıdır diye bir söylemde bulunmak yanlış olur. Kullanımına izin verilen katkı maddeleri izin verildiği miktarlarda kullanıldığı zaman sıkıntı yaratmamaktadır. Tabi bu noktada üreticiler, tüketiciler ve devlet bazı sorumluluklara sahip olmalıdır. Bu konuyu biraz açacak olursam, üreticiler konu hakkında hassas olmalı, sınırlamalara uymalı ve gerekli analizlerini, son ürün kontrollerini mutlaka yapmalıdır. Ayrıca etiket bilgilerinde de kullanılan ürünleri de belirtmeleri gerekir. Devlet de yapılan denetimleri sıklaştırmalı, sınırlamalara uymayan işletmelere karşı caydırıcı önlemler almalıdır. Fakat bunları yaparken de konuya hâkim meslek grubundan kişileri çalıştırmalıdır. Tüketicileri katkı maddeleri konusunda bilgilendirmelidir. Birçok insan sağlık ve gıda konusundaki bilgilerini televizyondan konuya hâkim olmayan insanlar tarafından öğreniyor. Bu oldukça üzücü bir tablodur. Aslında en büyük görev tüketiciye düşmektedir. Çünkü tüketicinin kendi istekleri doğrultusunda (arz-talep ilişkisi) hem devleti hem de üreticiyi yönlendirmesi mümkündür. Yönlendirmeyi yapabilmek için de bilinçli bireyler olmamız gerekmektedir diyerek yazımı sonlandırıyorum. Sağlıcakla kalın.