Dünyadaki en eski bitkilerden olan keten; son yıllarda özellikle sağlıklı yaşam tarzının ön plana çıkmasıyla daha da ün kazanmıştır. Bununla birlikte -tüketicilerin beslenme konusunda bilinçlenmesiyle- keten tohumu talebi de artmıştır. Besleyici özelliğe sahip olan ketenin anavatanı Güneybatı Asya, Merkezi Asya, Etiyopya ve Akdeniz Havzasıdır.
Keten Tohumu Besin Değeri ve Özellikleri
Keten (Linum usitassimum), Lineaceae familyasına aittir. Altın sarısı ile kırmızımsı kahverengi arasında değişen küçük yassı tohumlar üreten mavi çiçekli yıllık türde bir bitkidir. Bitkinin kullanılan kısmı, olgunlaşmış, kurutulmuş olan tohumlarıdır. Keten bitkisinin tohumları %38-45 arasında yağ, % 18-20 civarında da protein içermektedir. (Çeşide göre protein içeriği % 10 ila 31 arasında değişiklik gösterir.)
Aynı zamanda 100 g. keten tohumu; ortalama 27.3 g. lif, 255 mg. kalsiyum, 5.73 mg. demir, 30 mg. sodyum ve 813 mg. da potasyum içerir. Ayrıca keten tohumu temel besin ögelerinin yanında polifenoller, tokoferoller ve lignin gibi faydalı bileşenleri de içermektedir.
Bir antioksidan kaynağı olan keten, sağlık açısından gerekli olan omega-3, linoleik asit, esansiyel yağ asitlerini içerir. Bu nedenle beslenme uzmanları ve tıp araştırmacıları tarafından ilgi odağı olmuştur. Özellikle içerdiği omega-3 miktarı ile bitkisel gıdalar arasında etkin bir omega kaynağıdır. Bu sebeple keten tohumu vejeteryanlarda omega-3 desteği olarak kullanılır.
Deniz ürünlerine rahat erişim olmayan bölgelerde tercih edilen a-linolenik asit kaynağıdır. Örneğin keten tohumunun a-linolenik içeriği %55 iken cevizde bu oran %10 ‘dur.
Keten Tohumunun Faydaları
Bitkinin tohumunun çeşitli yararlılıkları bulunduğundan fonksiyonel gıdalar arasında yer alır. Birçok insan hala keten tohumu ve gıda uygulamalarının potansiyel sağlık yararlarından habersizdir. Keten tohumunun faydaları konusuna gelecek olursak;
- Kanser tedavisi sürecinde ortaya çıkan olumsuz faktörlerin giderilmesi konusunda olumlu etkileri olduğu tespit edilmiştir.
- Sindirim ve boşaltım sorunlarında, bağırsak hareketlerini hızlandırmada etkilidir. Ayrıca bitkinin müsilaj özelliği kabızlığa iyi gelmektedir.
- Antioksidan özelliği sayesinde kolesterolü düşürmede görev alır.
- Diyet lifi açısından zengin bir gıdadır. Bu nedenle kalp hastalığı, diyabet, kolorektal kanser ve iltihaplanma riskini azaltmaya yardımcıdır. Diyete eklenmiş %5 oranında keten tohumunun dahi kanserli hücrelerin sınırlandırılmasında etkili olduğu görülmüştür.
- Zayıflama ve kilo kontrolü konusunda etkilidir.
- Karaciğer hasarına karşı koruyucu bir rolü olduğu ileri sürülmüştür.
- Keten tohumunun lignan içeriğinin, koroner arter hastalıkları ve felç için risk faktörlerini azaltmada etkisinin olabileceği bildirilmiştir.
- Cildin pH’ını dengeler elastikiyetini ve nem tutma kapasitesini arttırır. Cilt lekelerini gidermeye yardımcıdır.
Ne Kadar Tüketmeli?
Araştırmacıların günlük alım için tavsiye ettiği miktar, öğütülmüş keten tohumu için günde 1-3 yemek kaşığı, keten tohumu yağı için 1 yemek kaşığıdır. Ayrıca 50 g’a kadar keten tohumu tüketiminin güvenli olduğu belirtilmiştir. Bununla birlikte günde 10 yemek kaşığından fazla tüketilen keten tohumu potansiyel olarak toksik kabul edilir. Bu sebeple fazla miktarda alınırsa B6 vitamini eksikliğine yol açabilmektedir.
12 yaşın altındaki çocuklarda, gebelik ve emzirme dönemlerinde kullanılması tavsiye edilmez. Aynı zamanda bazı bağırsak hastalığı tanısı olan kişilerce kullanıma uygun olmayabileceğinden hekim doğrultusunda alınmalıdır. Karın ağrısı veya herhangi bir dışkı düzensizliği halinde, keten tohumu kullanımı kesilmeli ve bir hekime başvurulmalıdır.
Kaynakça
- Flaxseed-composition and its health benefits- Mittu Katoch, Rajju Priy-October 2017 (https://www.researchgate.net/publication/320730046)
- Çok Boyutlu Bir Tarım Ürünü: Keten (Linum Usitatissimum L.) 2020, Cilt 4, Sayı 1, 119-147 Güven Şahin.
- Ergene E., Barış E., Diyet Lif İçeriği Yüksek Bazı Gıdalar ve Beslenme Üzerindeki Etkileri, Bingöl 2019.
- Flaxseed – a nutritional punch Ganorkar, P. M. and Jain, R. K International Food Research Journal 20(2): 519-525 (2013).
- GOÜ. Ziraat Fakültesi Dergisi, 2005, 22 (2), 23-30 Fonksiyonel Bir Gıda Olarak Keten Tohumu Hilal İşleroğlu ve ark.
- Flax Seeds (Linum Usitatissimmum): Nutritional Composition and Health Benefits-Shekhara Naik R Ve Ark 2020.
- Üstü Y., Keskin A., Keten Tohumunun Tıbbi Kullanımı, Ankara Med J, 2019;(3):665-9, DOI: 10.17098/amj.624535
- Süzgeç Selçuk S, Eyisan S., Türkiye’deki Eczanelerde Bulunan Bitkisel İlaçlar, Marmara Pharmaceutical Journal 16: 164-180, 2012.
- A Revıew Over The Benefıts Of Flax Seeds-A Magıcal Medıcıne Dr. Monika Gupta- Dr. Sharuti Sarin- Wjpls, 2017, Vol. 3, Issue 8, 37-39.