Kolajen dokularda bulunan ve hücreler arası destek görevini gören en önemli proteindir. İnsan vücudundaki proteinlerin %25’lik kısmı, derimizin ise %75’lik kısmı kolajen proteininden oluşmaktadır. Yüksek amino asit oranı sayesinde diğer proteinlerde göremeyeceğimiz amino asit karışımına sahiptir. Bu sayede cilt, kemik, tendon, tırnak ve saç sağlığını doğrudan etkiler. Peki kolajen tipleri nelerdir? Hidrolize kolajen nedir? Sağlığa faydaları nelerdir? Bu sorularımıza cevap arayalım.
Kolajen Tipleri
Araştırmalara göre 19 farklı kolajen tipi vardır. Bunlar basitçe lifli kolajen ve lifli olmayan kolajen olarak ikiye ayrılır. Tip I ve Tip II kolajenleri vücutta en fazla bulunan kolajen tipleridir.
TİP I Kolajen Nedir?
Vücutta en fazla bulunan kolajen tipidir. Dokuları bir arada tutup cildi korur, cildin elastikiyetini sağlar.
TİP II Kolajen Nedir?
Kıkırdak oluşumunda etkilidir. Eklemler açısından oldukça önemlidir.
Kolajen İçeren Gıdalar Hangileridir?
Kolajeni takviye edici fonksiyonel gıdalarla veya hidrolize kolajen ile alabileceğiniz gibi besin yoluyla da tüketebilirsiniz. Kolajen içeren gıdaları sıralamak gerekirse;
- Kemik suyu
- Yumurta beyazı
- Balık
- Sakatatlar
Bununla birlikte koyu yeşil yapraklı sebzeler, kırmızı ve mor yapraklı sebzeler, turunçgiller kolajen üretimini destekleyen gıdalar arasındadır.
Peki Vejetaryenler ve Veganlar Kolajen Alımını Nereden Sağlar?
Kolajen üretimi hayvansal kaynaklı ürünlerden sağlansa da tek kaynağı bu değildir. İnsan vücudunda da kolajen üretimi vardır. Vegan beslenen bireyler için kolajen ürünleri hazırlanamasa da vücuttaki kolajen üretimini arttıracak bitkisel kaynaklı takviyeler ve gıdalar vardır. Vücuttaki kolajen üretimini artırmak için çinko, amino asitler gibi bileşenler kullanılmaktadır.
Kolajenin Sağlık Üzerindeki Etkileri
Kolajen diğer protein çeşitlerine (kazein, whey) oranla daha çok tok tutar. Kolajen takviyeli gıdaların sabah kahvaltılarında tüketimi klinik araştırmalara göre diğer kahvaltı çeşitlerine göre (kazein ve soya içerikli) iştahta %40 oranda azalmaya sebep olmuştur. Bu durum kolajenin popülaritesini artıran bir unsurdur. Kolajenin sahip olduğu özellikler ve etkileri ise şu şekildedir:
- Vücuttaki su tutma kapasitesini arttırır.
- Antioksidan özellik gösterir.
- Yüksek protein miktarı sayesinde beslenmeyi destekler.
- Deride esnekliği arttırmaktadır.
- Epidermis hücrelerinde artış sağlar.
- Eklem ağrılarında azalma sağlar.
- Derideki pürüzsüzlüğü arttırmaktadır.
hidrolize kolajen
Hidrolize Kolajen Nedir?
Hidrolize kolajen, kolajen proteinin enzimatik veya asidik hidrolize yoluyla küçük moleküllere parçalanmasıdır. Suda çözünen formdadır. Bu kolajen üretim modeli gıda endüstrisinde en çok tercih edilen yöntemdir. Gıda endüstrisinde yaygın olarak kullanılan ve en iyi hidrolize kolajen kaynakları sığır, domuz ve balık derisi ve kemiklerinden elde edilen Tip I ve Tip II kolajenlerdir.
Takviye edici gıdalarda önemli bir yeri olan hidrolize kolajen toz formda üretilmektedir. Klinik çalışmalar doğrultusunda hidrolize kolajenin faydasını görebilmek için günlük kullanılması gerekmektedir. FDA tarafından önerilen günlük kullanılması önerilen miktar 20 mg’dır. Ülkemizde ise uzamanlar tarafından günlük 10 mg olacak şekilde kullanılması önerilmektedir.
Hidrolize kolajen kullanımında emilimi arttırmak için C vitamini (narenciye suları gibi) ile tüketilmesi önerilmektedir. Diğer bir uyarı ise antosiyanince zengin (vişne, siyah üzüm, nar gibi) gıdalarla birlikte tüketilmemesidir. Bunun nedeni kolajen proteininde çökme meydana gelmesidir ve emilimini azaltmasıdır.
Peki Hidrolize Kolajenler Gerçekten İşe Yarıyor Mu?
‘Hidrolize kolajen nedir’ sorusuna yanıt verdikten sonra bu kolajenlerin etkilerine bakalım. Eklem ve bağ doku rahatsızlıkları ve cilt kusurları üzerinde olumlu etkisi olup olmadığı üzerine yapılan uluslararası çalışmalardan bahsetmek gerekirse;
ARAŞTIRMA I
Almanya’da 2006 yılında German Olympic Center’da günlük 10 g hidrolize kolajen tüketen yetişkin atletler ile yapılan 12 haftalık bir çalışmada deneklerin %79’unda, eklem esnekliği ve oynaklığı üzerinde hidrolize kolajen tüketiminin olumlu etkisi olduğu görülmüştür. (Clark ve ark., 2008)
ARAŞTIRMA II
Wei ve ark. (1995) tarafından gerçekleştirilen bir çalışmada, günlük 7 ile 10 g hidrolize kolajen takviyesinin artrit hastalığında eklemlerdeki katılığı ve ağrıyı giderdiğini kanıtlamıştır. Yine Wei ve ark. (1995), tavuk kolajeni ile metotreksati kullanan romanoid artrit iltihap hastası 236 kişi ile yaptığı denemelerde, iki grupta da sabah tutukluğu, şiş eklemlerin sayısında ve ağrıda azalma görülmüştür. Sağlıkla bağıntılı yaşam kalitelerinde ise artış olduğu belirlenmiştir. Çalışma doğrultusunda metotreksat ile tedavi edilen hastaların %58’i ve tavuk kolajeni ile tedavi edilen hastaların %41’inde iyileşme gözlemlenmiştir.
ARAŞTIRMA III
Tayvan’da Jester ve ark. (2010) tarafından gerçekleştirilen bir çalışmada 62 kadına balık kaynaklı hidrolize kolajenin besin yoluyla verilmesi neticesinde, fibroblast hücrelerinin gelişimi incelenmiştir. İn vitro yöntemi kullanılarak hidrolize kolajen alımı akabinde vücudun doğal kolajen sentezini hızlandırdığı ve vücutta kolajen ve diğer lifleri üreten bağ dokusundaki fibroblast hücrelerindeki aktivitenin arttığı kanıtlanmıştır.
Sonuç olarak baktığımızda son yıllarda fonksiyonel gıdaları gıda sektöründe sıklıkla görmekteyiz. Fonksiyonel gıdalar hakkında bilmeniz gerekenleri buradaki yazımızdan okuyabilirsiniz. Değişen ve giderek genişleyen gıda sektöründe karşımıza çıkan kolajenli gıdalar giderek popülaritesini artırmakta. Artık market raflarında kolajenli Türk kahvesi, kolajenli grissini, kolajenli mısır gevrekleri, kolajen ilaveli fermente süt ürünleri hatta kolajen ilaveli kemik suları bile görmekteyiz. Gıdalara ilave edilen hidrolize kolajen tat ve renk vermez fakat balıktan üretilen kolajen diğerlerine oranla içerdiği orana göre koku içerebilir.
Kaynakça
Seda Ersus Bilek, Sibel Kaya Bayram Ege Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, 35100, Bornova, İzmir 2015.
Bayram, S.K., 2013, Kolajen Hidrolizat İçeren Meyveli İçecek Üretimi, Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir, 25-38.
Yetim, H., 2011, Jelatin Üretimi, Özellikleri ve Kullanımı, 1. Ulusal Helal ve Sağlıklı Gıda Kongresi Gıda Katkı Maddeleri: Sorunlar ve Çözüm Önerileri, 86-94.
Asghar, A. and Henrickson, R. L., 1982, Chemical, Biochemical, Functional, And Nutritional Characteristics Of Collagen in Food Systems, Advances in Food Research, 28, 231-372.
https://www.renevalife.com/blog/icerik/veganlar-icin-bitkisel-kolajen-uretilebilir-mi
British Journal of Nutrition, Cilt 101 , Sayı 12, 28 Haziran 2009, s. 1859-1866.
Annu Rev Biochem. 2009; 78: 929-958.