Polialkol olarak da adlandırılan şeker alkolleri, sakkarozda bulunan glikoz ile aldehit grubundaki hidroksil grubunun yer değiştirilmesiyle oluşmaktadır. Ticari olarak sakkaroz ve nişastadan hidrojenasyon yöntemi ile elde edilir. Hidrojelenmiş monosakkaritleri ve disakkaritleri kapsar. Hidrojelenmiş monosakkatrilerin içerisinde yer alan ksilitol sık kullanılan bir şeker alkoldür. Gelin hep birlikte ‘Ksilitol nedir?, Özellikleri ve sağlığa olan etkileri neler?’ bakalım.
Ksilitol Nedir?
Ksilitol bir şeker alkolüdür. Moleküler formülü C5H12O5’tir. Doğal olarak oluşan beş karbonlu beyaz kristal bir şekerdir. Bazı meyve ve sebzelerde düşük miktarda ksilitol vardır. Bunlara en çok kayısı olmak üzere çilek, böğürtlen, karnabahar, marul, patlıcan ve balkabağı gibi gıdalar örnek olarak gösterilebilir.
Ksilitol, endüstriyel olarak kimyasal yöntemlerle üretilmektedir. Fakat saf ksilozun maliyetinin yüksektir. Ayrıca enerji sarfiyatının da çok olması biyoteknolojik yöntemler ile üretimi arttırmıştır. Bu yöntemler arasında da lignoselülozik kaynaklar ve hemiselülozik hidrolizatlar yolu yer alır. Aynı zamanda insan ve hayvan metabolizması tarafından da günde 5- 15 g üretilebilmektedir.
Ksilitolün Özellikleri
Ksilitolün özelliklerine baktığımız zaman kalori değeri 2,4 cal/g, glisemik indeksi 12, molekül ağırlığı 152,15 g/mol-1 ve erime noktası ise 93-94,5°C arasındadır. Kalori değeri olarak sakkarozun kalorisinden daha düşüktür. Tatlılık derecesi ise eşittir. Sorbitolden 2 kat daha fazla tatlı ve mannitolden ise 3 kat daha fazlı tatlılık derecesi vardır.
Ağızda serinlik duygusu verir. Emülsifiye edici, nem tutucu, kıvam arttırıcı ve tatlandırıcı gibi özelliklere sahiptir. Ayrıca içerisinde aldehit ve keton grubu bileşikler olmamasından dolayı esmerleşme reaksiyonu göstermez. Sahip olduğu bu özellikler sayesinde gıdalarda katkı maddesi olarak kullanılmaktadır. Ksilitol, gıda sektöründe başta sakız olmak üzere şekerleme ve çikolata gibi ürünlerin üretiminde sıklıkla yer alır.
Ksilitolün Sağlığa Faydaları
- Glisemik indeksi çok düşüktür. Bu nedenle insülini arttırmaz. Kısacası diyabetli hastalar için güvenilir bir sakkaroz ikamesidir.
- Anti-karyojenik (çürük önleyici) özelliği vardır. Diş sağlığı için olumlu etkilere sahiptir. Bu sebeple diş bakım ürünlerinde kullanımı yaygındır.
- Bağırsaklardaki dost bakterileri besler ve sindirim sistemimiz için yararlıdır.
Sonuç olarak ksilitol, sağlık açısından olumlu etkilere sahip bir tatlandırıcı türüdür. Şeker yerine alternatif olarak kullanılabilir. Fakat çok fazla tüketilmesi şişkinlik gibi yan etkilere sebep olabilmektedir. Ayrıca maliyetinin yüksek olması da kullanımını kısıtlar. Biyoteknolojik yöntemlerle üretilmesine yönelik çalışmalar arttırılarak düşük maliyette üretimlere yönelinmesi önerilmektedir.
Kaynakça
Eryaşar Örer, K., Karasu Yalçın, S. (2018). Mikrobiyel ksilitol üretiminde hemiselülozik hidrolizatların kullanımı. 43 (1): 151-162 doi: 10.15237/gida.342722
Sungur S., İşgören A., 2019. Tatlandırıcılar. Lectio Scientific Journal of Health and Natural Sciences. Volume 3, Issue 1, 19-32.
Umai D., Kayalvizhi R., Kumar V., Jacob S., 2022. Xylitol: Biopruduction and Applications.