Arı ürünlerinin sağlığımız açısından oldukça önemli bir yere sahip olduğunu hepimiz biliriz. Arı ürünleri dediğimiz zaman aklımıza bir sürü ürün gelir. Bunlardan bazıları; bal, polen ve propolis gibi arıların çeşitli bitkilerden topladığı ve farklı oranlarda vücut salgılarını eklediği ürünlerdir. Bazıları ise; arı zehri, arı sütü ve balmumu gibi arının vücudundan salgılanan ürünlerdir. Gelin hep birlikte arı ürünlerinden biri olan propolisi ve propolisin mucizevi faydalarını inceleyelim.
Propolis Nedir?
Propolis, bal arılarının (Apis mellifera L.) bitkilerden topladığı reçinemsi maddeler ile bitki nektar ve polenlerini, bal mumu ve enzimleri ile karıştırarak oluşturdukları yapışkan bir maddedir. Arıcılar tarafından kovana yerleştirilen tuzakla ya da kovandan kazıma yöntemi ile elde edilir. Arılar, propolisi kovan içerisinde kullanırlar.
Peki Arılar Propolisi Hangi Amaçlarla Kullanırlar?
- Kovan sıcaklığını sabitlemek,
- Kovan içinde çeşitli mikroorganizmaların üremesini engellemek,
- Kovanlarını olumsuz hava koşullarından korumak,
- Delik ve çatlakların kapatmak, petekleri birbirlerine yapıştırmak
- Kovan içerisinde ölen fakat arılar tarafından dışarıya atılamayacak canlıların mumyalanması
gibi amaçlarla kullanırlar.
Propolisin Özellikleri
- 15-25◦ C arasında mum kıvamında elastik bir yapı gösterir. Yüksek sıcaklıklarda (30-40◦ C) yumuşayıp yapışkan bir durum almaktadır. 80◦C de ise kısmen erimektedir. Derin dondurucuya konulduğu zaman hemen katılaşır, istenirse bir öğütücü yardımı ile toz haline getirilebilir. Ekşi ve keskin bir tada sahiptir. (1 )
- Rengi, reçinenin kaynağına bağlı olarak sarı ile kahverengi renkleri arasında çeşitlilik gösterir.
- Propolis; metanol, etanol, hegzan, etil asetat gibi çözücülerde yüksek oranlarda çözünürler ancak suda ya hiç çözünmezler ya da çok düşük oranlarda çözünürler.
- Bileşenlerinin oranı ve çeşidi çeşitli faktörlere göre değişiklik göstermektedir. Bunlardan birkaçı: bitkilerin çeşidi, arı ırkı, iklim değişiklikleridir. Bileşenlerinin farklı çeşit ve oranlarda olması propolisin renginin ve kokusunun da çeşitli olmasını sağlar.
- Fenolik bileşikler, balmumu, mineral madde, vitamin, protein, aminoasit, karbonhidrat gibi farklı bileşenlerden meydana gelmiştir.
- Yapısında Mg, Ca, K, Fe, I ve Zn gibi çeşitli mineraller ve B1, B2, B6, C, A ve E vitamini gibi vitaminler bulunur.
Peki Propolis Nasıl Tüketilmeli?
Propolisin biyoyararlılığı ham halde %2 oranındadır. Reçine kısmı alkol, aseton, amonyak, benzen, kloroform ve eter gibi çözücülerde çözünür. Su veya yağ içerisinde çözünürlüğü çok azdır. Çözünürlüğü sağlamak için ısıl işlemler gibi bazı işlemler gerektiğinden değerli bileşenler zarar görür. Bu yüzden propolisten balmumu uzaklaştırılarak ekstrakte edilmelidir.
Propolisin Faydaları
- İçerdiği antioksidanlar sayesinde serbest radikal oluşumunu engelleyerek beyin dokularında meydana gelen oksidatif stres tahribatını önleyebilir.
- Anti-diyabetik özellik gösterir.
- Antiviral özelliği ile virüslere karşı oldukça etkilidir. Virüslerin neden olduğu enfeksiyonların gelişmesini engelleyebilir.
- İçerisindeki polifenoller, bağırsak florasındaki patojenik bakteri oluşumunu önleyebilir.
- Probiyotik özellik gösterirler.
- İçerdiği flavanoidler ile mide mukozasını ülsere karşı korur.
- İçerisinde bulunan kafeik asit fenil esteri ile antitümör özellik gösterir.
- İçerdiği bioflavonoidler ile iltihaplara karşı etkin bir rol alır.
- Bağışıklık sistemini düzenlenmesinde görev alarak hastalıklara karşı vücut direncini artırır. Halsizliği önler.
- Yara iyileştirici etkiye sahiptir.
KAYNAKLAR
- http://www.tab.org.tr/propolis
- Uludağ Arıcılık Dergisi – Uludag Bee Journal 2020, 20 (2): 189-208
- Seylam Küşümler, A. Çelebi Akademik Gıda 19(1) (2021) 89-97
- Uludag Bee Journal May 2002
- https://samsun.tarimorman.gov.tr/Belgeler/Yayinlar/Kitaplarimiz/propolis.pdf
- Atik, T. Gümüş Akademik Gıda 15(1) (2017) 60-65
- Arıcılık Araştırma Dergisi, Cilt:9, Sayı:1, 2017, Sayfa:32-39
- Ü.Z.F. Dergisi, 2012, 16(3)
- B. Yücel, E. Topal, E. Akçiçek, M. Kösoğlu: Propolisin İnsan Sağlığına Etkileri