Dünya’nın en pahalı baharatı olarak sayılan safran, süsengiller familyasından soğanlı bir kültür bitkisi olarak tanımlanır. Tarihi çok eski çağlara dayanan safranın anavatanı İran, Pakistan, Hindistan ve Afganistan’dır. Bitkide sonbahar aylarında 20-30 cm boyutlarında çiçek açmaya başlar. Çiçeklerindeki stigmalar toplanır ve kurutularak safran elde edilir. Değerli bir baharat olarak adlandırılan safran, gıda sanayisinin yanı sıra ilaç, boya ve kozmetik gibi alanlarda da geniş kullanım alanına sahiptir. Safranın kimyasal içeriğine ve özelliklerine kısaca bakalım.
Kimyasal İçeriği
Safran yaklaşık 150’den fazla bileşik içermektedir. Bunların içerisinde boyamada etken bileşen krosin ve krosetin gibi karotenoitler, terpenler, flavonoidler, safranın keskin tadını oluşturan pirokrosin ve karakteristik koku sağlayan safranal gibi sekonder bileşenler içerir. Kimyasal içeriği ise %0,3-0,8 oranında uçucu yağ, %5,8 oranında sabit yağ, %11-12 oranında nişasta, %12-13 oranında protitler ve glikozitten oluşur.
Safran Kullanım Alanları ve Özellikleri
- Safranın insan sağlığı üzerine etkileri büyüktür. Bu sebeple ilaç sanayinde sıklıkla kullanılmaktadır. Özellikle iştahsızlık, hazımsızlık, uykusuzluk, kızamık ve bronşit gibi hastalıkların tedavisi için üretilen ilaçlarda bulunabilmektedir.
- Yapılan araştırmalar sonucunda kansere karşı önemli bir etkisinin bulunduğu ortaya çıkmıştır. Kanda bulunan akyuvar sayısının düşmesine neden olur.
- Gıda sanayisinde baharat olarak kullanılmaktadır. Böylelikle yemeklere renk ve lezzet katar.
- Yine gıda sanayinde yapay renklendiriciler yerine kullanılabilmektedir. Doğal antosiyonin özelliği bulunur.
- Doğal antioksidan olarak kullanılmaktadır.
- İnsülin direnci ve hafıza üzerine olumlu etkileri vardır.
- Görme bozuklukları üzerine etkilidir.
- Ciltte nemlendirici etkisi olduğu saptanarak cilt sağlığına iyi geldiği tespit edilmiştir.
Sonuç olarak, içeriği zengin, sağlık açısından olumlu etkileri bulunan safranın kullanımı ülkemizde çok yaygın değildir. Üretimi ise Karabük ve Şanlıurfa ilçelerinde az miktarda yetiştirilir. Yüksek maliyeti ve zahmetli üretim süreci olması sebebiyle genellikle yurt dışından temin edilir. Kuru ve güneşli havaları seven safran iklim koşullarımıza uygundur. Bu sebeple sağlık açısından çok değerli olan bu bitkinin ülkemizdeki üretiminin arttırılması teşvik edilmelidir.
Kaynakça
Türkölmez S., Karaduman Y., Kara İ., 2013. Önemli Bir Tıbbi ve Aromatik Bitkimiz: Safran (Crocus Sativus L.).
Önder A., Çınar A.S., 2019. Anadolu’nun Kültürel Mirası: Crocus sativus L. (Safran). ABAD J. Pharm. Sci., 44, 1, 79-88.