Sarımsak -bazılarımız kokusunu sevmese de- mutfağımızın demirbaşlarındandır. Üstelik birçok faydası vardır. Bende bu yazımda sizlere sarımsak neye iyi gelir anlatmak ve sarımsağın besin değerinden bahsetmek istiyorum.
Sarımsak (Allium sativum L.), çok eski zamanlardan beri kullanılmaktadır. Kullanımına dair en eski kayıtlar M.Ö. 2600-2100’lü yıllarda Sümerler yazmıştır. Çıkış yeri Orta Asya’dır. Türkiye’de en çok Kastamonu Taşköprü’de yetişir. Ayrıca Taşköprü sarımsağı ‘beyaz altın’ olarak bilinir. Buranın toprakları selenyumca zengin topraklardır. Bu nedenle bu bölgede yetişen sarımsaklar kükürtlü bileşikler açısından ülkemizde ilk sıradadır.
Sarımsak Besin Değeri;
100 gramda ortalama olarak;
- 63,8 gram su
- 28,2 gram karbonhidrat
- 5,3 gram protein
- 0,2 gram yağ
- 1,1 gram selüloz
- Diğer bileşikler
bulunmaktadır. Bu değerler sarımsağın türüne, yetişme koşullarına göre farklılıklar gösterebilmektedir. Sarımsak 200’den fazla kimyasal bileşik içerir. Bunlar içerisinde kükürt içeren bileşikler (allisin, alliin vb.), allinaz enzimi insan sağlığı açısında son derece önemlidir. Ayrıca polifenoller, antosiyaninler, tanenler, aminoasitler, askorbik asit gibi çeşitli vitamin ve mineraller yönünden de zengindir.
Sarımsağa karakteristik kokusunu sağlayan kükürtlü bileşiklerdir. Kesildiğinde ya da ezildiğinde allinaz enzimi devreye girer. Ve alliinden allisin oluşur. Allisin, biyolojik aktivitesi yüksek olan bir bileşiktir. Bu nedenle tüketirken keserek veya ezerek tüketmek gerekir.
Sarımsak Neye İyi Gelir?
Tarih boyunca hastalıkları tedavi etme amacıyla kullanılmıştır. Hatta Orta Çağ zamanlarında salgın hastalıklar ile mücadele için sarımsak tüketilmiş. Maddeler halinde sarımsağın neler üzerinde etkili olduğuna bir bakalım:
- Kardiyovasküler hastalıklar (koroner kalp hastalığı, kalp yetmezliği vb.)
- Kan basıncı (Çin ve Japonya’da hipertansiyon tedavisinde kullanılır.)
- Diyabet
- Kanser (İmmün sistemi güçlendirerek etki sağlar.)
- Kolesterol
Ayrıca antioksidan ve antimikrobiyal etkisi vardır. Bağışıklık sisteminin kapasitesini arttırdığı düşünülen kükürtlü bileşikler açısından zengin bir bitkidir.
Sonuç olarak;
Sarımsak soframızdan eksik olmaması gerek bir sebzedir. Kurutulmuş veya toz halde, püre şeklinde, sarımsak yağı gibi çeşitli şekillerde kullanımı vardır. Kullanırken maksimum fayda sağlamak için ezerek veya keserek tüketmekte fayda var. Her şeyin fazlasının zarar olduğunu hatırlatarak kararında tüketmeye çalışalım.
Kaynak1: Ayaz E., Alpsoy H.C., Sarımsak (Allium sativum) ve Geleneksel Tedavide Kullanımı, Türkiye Parazitoloji Dergisi, 31 (2): 145-149, 2007.
Kaynak2: Akan S., Sarımsak (Allium sativum L.) Tüketiminin İnsan Sağlığına Yararları, Akademik Gıda, 2014, 12:(2), s.95-100.
Kaynak3: Evren M., Apan M., Albayram C., Sarımsağın Antimikrobiyal Özellikleri, Türkiye 9. Gıda Kongresi; 24-26 Mayıs 2006, Bolu.
Kaynak4: https://www.researchgate.net/profile/Eren-Canbolat/