Bugünkü konumuz hemen hemen her işletmenin temel analizlerinden biri olan sularda sertlik tayini. Su sertliği dediğimiz şey suyun içinde bulunan kalsiyum ve magnezyumdan ileri gelir. Bu iyonlar uzaklaştırıldığında su yumuşatılmış olur. Aynı zamanda bu sertlik ifadesi sabun çöktürme kapasitesi olarak da ifade edilmektedir.
Sularda Sertlik Tayini
- Kalıcı sertlik: Kalsiyum ve magnezyumun klorür, nitrat, sülfat, silikat ve fosfatlarından ileri gelen sertliklerdir ve suyu kaynatmakla giderilmez.
- Geçici sertlik: Kalsiyum ve magnezyum karbonat ve bikarbonatlarından ileri gelen sertliktir. Karbonat sertliği olarak da adlandırılır. Geçici sertlik, suyu kaynatmakla giderilebilir.
- Toplam Sertlik: = Kalıcı Sertlik + Geçici Sertlik
Bugün Sertlik Bütünü (Toplam Sertlik) Tayini nasıl yapılır ondan bahsedeceğim.
Toplam Sertlik Derecesi Tayini (EDTA Titrimetrik Metod)
Bu deney için gerekli çözeltiler:
- EDTA (Etilen daimin tetra asetikasit) (0,1 N)
- Eriot indikatörü
- Tampon Çözelti
0,01 M EDTA çözeltisi: 3,723g EDTA tartılarak saf su ile 1 L’ye tamamlanır. Standart kalsiyum çözeltisine karşı ayarlanır.
Eriochrom Black T indikatörü: 0,5 g Eriochrom Black T 100 mL %67’lik etil alkolde çözülür.
Tampon çözelti: 67,5 g amonyum klorür 570 mL derişik amonyak çözeltisinde çözdürülerek saf su ile 1 L’ye tamamlanır.
Tayinin Yapılışı:
- 25 mL deney numunesi erlene alınır.
- Üzerine 25 mL saf su eklenerek 50 mL ye tamamlanır.
- 1 mL tampon çözelti ve 2-3 damla Eriokromblack T indikatörü eklenir.
- Renk şarap kırmızısından maviye dönene kadar 0,01 M EDTA çözeltisi ile titre edilir ve harcanan sarfiyat kaydedilir. Sudaki toplam sertlik (sertlik bütünü) ppm (mg/L) CaCO3 olarak hesaplanır.
Hesaplama
Toplam Sertlik (ppm CaCO3): (VEDTA. NEDTA. (CaCO3/2). 1000) / Alınan örnek su (ml)
Hesaplama sonucu bulunan değerin kodekse uygun olup olmadığına bakılır. Türk Gıda Kodeksi’ne göre içme sularında kalsiyum miktarı litrede 100 mg, magnezyum miktarı ise yine litrede 50 mg olarak belirtilmiştir.
NOT: Eğer suda sadece kalıcı sertlik tayinini yapılması istenirse sert su bir süre kaynatılır, soğutulur ve süzülür. Süzülen sudan 50 ml alınır ve yukarıda belirtilen işlemler yine sırasıyla uygulanarak suyun kalıcı sertliği bulunmuş olur. İstenirse toplam sertlikten kalıcı sertlik çıkartılarak geçici sertlik de bulunabilir.
Sertlik derecesine göre suların sınıflandırılması aşağıdaki tabloda mevcut.
| Sınıflandırma | Fransız Sertlik Derecesi (Toplam Sertlik) | ppm (mg/L) |
| Çok Yumuşak Su (Çok Tatlı) | 0-7 | 0-72 |
| Yumuşak (Tatlı) | 7-14 | 72-145 |
| Orta Sert (Orta Tatlı) | 14-22 | 145-215 |
| Sert Su (Acı) | 22-32 | 215-325 |
| Çok Sert Su (Çok Acı) | 32-42 | 325-545 |
| Aşırı Sert Su (Aşırı Acı) | 42 ve üzeri | 545 ve üzeri |
Son olarak;
- İçilecek kalitedeki iyi suların toplam sertlik derecesi 5 Fransız sertlik derecesinden fazla olmamalıdır. Aynı zamanda içilebilir su olması için sertlik derecesi maximum 30 Fransız sertlik derecesinde olmalıdır.
- Olağanüstü sert sular toplam sertlik derecesi 60 Fransız sertlik derecesinden fazla olan sulardır ve hiçbir yerde kullanılamazlar.
Kaynaklar:
Megep Bakanlığı Kimya Teknolojisi Sularda Fiziksel Kontroller Ankara, 2012.
Megep Gıda Teknolojisi İçme Ve Kullanma Suyu Analizleri Ankara, 2012.
Bursa Teknik Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü Analitik Kimya Laboratuvar Ders Notları-Suda Sertlik Tayini.
https://www.sctce.ac.in