Ülkemizde giderek artış gösteren bir beslenme şekli olarak karşımıza çıkar vejetaryenlik. Bazılarımız tercihen, bazılarımız ise sağlık koşulları sebebiyle bu beslenme şeklini tercih ediyor. Bu beslenme şeklinin insan sağlığı açısından olumlu-olumsuz birçok etkisi bulunabiliyor. Aynı zamanda tüketilen hayvansal ürün türüne göre farklı çeşitleri de karşımıza çıkabilmektedir. Kimisi sadece et ürünlerinden uzak dururken, kimisi ise bütün hayvansal içerikli gıdaları tüketmekten kaçınabiliyor. Bu yazıda ise vejetaryen çeşitlerinden, hangi ürünleri tüketip tüketemediklerini, sağlık açısından olumlu olumsuz etkilerinden kısaca bahsedeceğim.
Vejetaryenlik Nedir?
Hayvan eti tüketmek yerine bitkisel kaynaklı gıdaların tercih edildiği beslenme şeklidir. Yumurta, süt ve süt ürünleri gibi hayvansal besinleri ise az miktarda ya da hiç tüketmezler. Buna göre de bu beslenme tarzının çeşitleri oluşmuştur.
Peki, çeşitleri nelerdir?
Vegan Beslenme: Et ve et ürünleri, süt ve süt ürünleri, yumurta ve bal gibi hayvansal kaynaklı hiçbir gıda tüketilmez. Beslenme şekilleri, tahıl grupları, kuru baklagiller, meyve ve sebzelerden oluşmaktadır.
Ova-Lakto Vejetaryenlik: Sadece hayvan etlerini tüketmezler. Süt, bal, yumurta gibi diğer hayvansal ürünleri yiyebilmektedirler.
Lakto Vejetaryenlik: Hayvansal kaynaklı gıdalardan sadece süt ve süt ürünlerini tüketmektedirler.
Ova Vejetaryenlik: Et ve süt ürünleri tüketmezler. Bitkisel gıdalarla birlikte yumurtada tüketmektedirler.
Semi Vejetaryenlik: Kırmızı et tüketmezler. Süt ürünleri, yumurta ve balın yanı sıra tavuk ve balık etlerini sınırlı miktarda tüketirler.
Polo Vejetaryenlik: Kırmızı et tüketmezler. Hayvansal gıdalar olarak sadece kümes hayvanlarını tüketirler.
Pesko Vejetaryenlik: Kırmızı et tüketmezler. Sadece balık, yumurta ve süt ürünlerini tüketirler.
Makrobiyotik: Diyet taneli gıdalar ve tahıl grupları tüketirler.
Fruvitarianlar: Sadece meyve ve meyve grubuna giren sebzeleri tüketirler.
Sağlık Açısından Olumsuz Etkileri
- Vegan ve vejetaryen kişiler, kemik sağlığı açısından olumsuz etkilenirler. Kemikleri güçlendirici besin tüketimlerine uygun hareket etmeliler.
- Protein, demir, kalsiyum ve B12 gibi önemli besin ögesi kayıpları yaşarlar. Et ve süt ürünleri gibi gıdalardan alamadıkları bu besin ögelerini diğer besin kaynaklarından almaya özen göstermelidirler.
- Vegan kişilerin D vitamini seviyesinin düşük olması kanser riskini arttırdığına dair çalışmalar öne sürülmüştür.
- Hamileler, emziren kadınlar ve gelişme çağındaki çocuklar için bu beslenme tipleri önerilmez. Gerekli oranda enerji ve zengin bir diyete ihtiyaçları vardır.
- Genellikle meyve ve sebze tüketmeleri diş erozyonuna sebebiyet verebilmektedir.
Sağlık Açısından Olumlu Etkileri
- Kolesterol ve hayvansal yağların alınmaması sağlıklı beslenmeyi olumlu yönde etkilemektedir.
- Kalp ve damar hastalıkları vejetaryen olmayan kişilere göre daha az görülür.
- Lif oranı ve C vitamini bakımından zengin olan gıdaların daha fazla tüketilmesi, kanser, mide rahatsızlıkları ve prostat gibi hastalıklara karşı koruyuculuk sağlar.
- Obezite tedavisinde önerilmektedir.
- Stresti azalttığı ve ruh halini iyileştirdiğine yönelik araştırmalar ortaya konulmuştur.
- Vegan ve vejetaryen kişilerin kolesterol seviyeleri vejetaryen olmayanlara göre daha düşük olduğu gözlemlenmiştir.
KAYNAKLAR
https://www.haytap.org/index.php/200908242127/vejetaryen-dunyasi/vejetaryen-olmak-isteyenler-icin-bilgiler
https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/beslenmehareket-haberler/vejetaryen-beslenmesi.html
Kendilci E., 2020. Vejetaryen Beslenmenin Sağlık Üzerine Etkisi: Sistematik Derleme.
Özcan T., Baysal S, 2016. U. Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, Cilt 30, Sayı 2, 101-116.
Sezgin A., Ayyıldız S., 2021. Vejetaryen/Vegan Bireylerin Yiyecek İçecek İşletmeleri Tercihleri ve Sorunları.