Tatlandırıcılar; reçel, çikolata, şekerleme, dondurma, kek, meyve suları ve sakız gibi birçok gıdanın hazırlanmasında kullanılan maddelerdir. Doğal tatlandırıcılar, şeker alkoller ve yapay tatlandırıcılar olmak üzere üç sınıfta incelenebilirler. Yapay tatlandırıcılar; düşük kalorili tatlandırıcılar, besleyici olmayan tatlandırıcılar ve güçlü tatlandırıcılar gibi adlarla da bilinir. Gelin hep birlikte tatlandırıcı çeşitlerinden biri olan yapay tatlandırıcılar zararlı mı inceleyelim.
Yapay Tatlandırıcılar Nedir?
Sentez yoluyla elde edilen yapay tatlandırıcılar, tatlandırma güçleri yüksek fakat kalori değerleri ve glisemik indeksleri çok düşük olan tatlandırıcılardır. Gıda ve İlaç Dairesi, bir maddenin güvenli olup olmadığını gösteren bir kurumdur. Yapay tatlandırıcılar bu kurum tarafından değerlendirilir. Mesela sakarin, aspartam ve sukraloz FDA tarafından onaylanan bazı tatlandırıcılardan birkaçıdır.
Peki Yapay Tatlandırıcılar Zararlı Mı?
Yapay tatlandırıcılar üzerine birçok araştırma yapılmıştır. Bazı çalışmalarda bu tatlandırıcıların kilo kontrolü ve obezite üzerinde olumlu etkilerinin olduğu gösterilmiştir. Bununla birlikte aşırı beslenme, tip 2 diyabet ve kilo alımına neden olduklarını gösteren çalışmalar da mevcuttur. Bu konu üzerinde net bir sonuç bulunmamakla birlikte araştırmalar hala devam etmektedir. Bu sebeple kullanım miktarlarına dikkat ederek tüketilmelidir.
Yapay tatlandırıcı çeşitlerinden birkaçını inceleyelim:
Aspartam (E951):
Beyaz ve kokusuz bir toz olan aspartam, glisemik indeksi sıfır olan ve sakarozdan yaklaşık 200 kat daha tatlı olan bir tatlandırıcı çeşididir. İçecekler, tatlılar, yoğurt ve fırınlanmış ürünlerde kullanılabilir. Bu tatlandırıcı, ısıya dayanıklı olmadığından pişirme için uygun değildir. Ayrıca, düşük pH miktarında kararlılığı azalmasından dolayı asitli içecekler için de uygun değildir. Yaygın olarak güvenli kabul edilmesine rağmen bazı çalışmalarda kanser, tip 2 diyabet gibi hastalıklara sebep olduğu bildirilmiştir. FDA tarafından belirlenen kabul edilebilir günlük alım miktarına dikkat edilerek kullanılmalıdır.
Sakarin (E954):
Sakarozdan yaklaşık 300 kat daha tatlı olan sakarin, kalori değeri ve glisemik indeksi sıfır olan bir tatlandırıcıdır. Isıya ve düşük pH’ya dayanıklı olması sayesinde gıdaların üretim aşamalarında kullanılabilir. Karsinojen etkisi olduğuna dair çeşitli görüşler bulunsa da yeterli kanıt bulunmamasından dolayı FDA tarafından güvenli kabul edilmiştir. FDA tarafından belirlenen günlük alım miktarı 5 mg/kg dır. Bu miktara dikkat ederek kullanılmalıdır.
Sukraloz (E955):
Sakarozdan yaklaşık 600 kat daha tatlı olan sukraloz, şekere benzeyen hoş bir tada sahiptir. Kalori değeri ve glisemik indeksi sıfırdır. ADI değeri 5 mg/kg dır. Sukralozun toksik veya karsinojenik etkiye sahip olmadığı yapılan bilimsel araştırmalar sonucunda kararlaştırılmıştır.
KAYNAKLAR
- Pehlivan M, Köksal E. Doğal ve Yapay Tatlandırıcıların Glukoz İntoleransı, Karaciğer Enzimleri ve Oksidatif Stres Üzerine Etkisi. Mersin Üniv Sağlık Bilim Derg 2020; 13(1): 140-154.
- Budak G, Tezcan E. Gıdalarda Sıklıkla Kullanılan Doğal ve Yapay Tatlandırıcıların Sağlık Üzerine Etkileri. Journal of Health and Sport Sciences 2019; 2(3): 74-78.
- İşgören A, Sungur S. Tatlandırıcılar. Lectio Scientific Journal of Health and Natural Sciences 2019; 3(1): 19-32.